________________
(૮) સ્થૂલ મૃષાવાદ વિરમણ વ્રત
મૃષા એટલે અસત્ય, જૂઠ. વાદ એટલે બોલવું. સ્થૂલ એટલે મોટું મોટું. વિરમણ એટલે અટકવું. મોટા મોટા જુઠાણાં બોલવાથી અટકવાનું વ્રત તે સ્થૂલ મૃષાવાદ વિરમણ તે
વ્રત.
હકીકતમાં તો નાનું કે મોટું; કોઈ પણ પ્રકારનું જૂઠ કદી ય બોલી શકાય નહિ. પરંતુ માંડેલા ગૃહસ્થજીવનને નભાવવા માટે એવી પરિસ્થિતિઓ પેદા થતી હોય છે કે જેમાં ગૃહસ્થ ઇચ્છે તો ય સૂક્ષ્મ જૂઠાણાનો ત્યાગ કરવા સમર્થ બનતો નથી. તે માટે તો તેણે સંસારનો પરિત્યાગ કરીને સાધુજીવન જ સ્વીકારવું જોઈએ. ત્યાં નાનું પણ જૂઠ બોલવાની જરુર પડતી નથી.
જયારે સાધુજીવન સ્વીકારવા જેવું છે; તેવું માનવા છતાં ય વિષમ પરિસ્થિતિને વશ થઈને સાધુજીવન સ્વીકારી શકાયું નથી ત્યારે સંસારમાં રહીને ય, જેનાથી બીજાને ઘણું મોટું નુકસાન થાય તેમ છે, બીજાના આ ભવ કે ભવોભવ બરબાદ થાય તેમ છે તેવા મોટા જૂઠાણાઓનો તો અવશ્ય ત્યાગ કરવો જ જોઈએ.
અસત્ય વ્યવહાર એ મોટામાં મોટું પાપ છે. તેના કારણે આપણે પરમાત્મા સાથે આત્મીય સંબંધ બાંધી શકતાં નથી. અસત્ય બોલવાથી બીજાને અપ્રિય બનાય છે. બીજા તરફથી ધિક્કાર-તિરસ્કાર પ્રાપ્ત થાય છે. આપણું વચન આઠેય બની શકતું નથી. બીજાને આપણી સાચી વાતમાં ય વિશ્વાસ બેસતો નથી. બીજા આપણું અપમાન કરે છે. અહિતકર વચનો તેમની પાસેથી સાંભળવાં પડે છે.
વળી મૃષા બોલવાના કારણે પરલોકમાં ય શરીર દુર્ગંધી મળે. અપ્રિય વાણી મળે. કઠોર ભાષા મળે. બુદ્ધિ વિનાના મૂર્ખ, તોતડા, મૂંગા, બોબડા બનવું પડે.
જ્યારે સત્ય બોલવાથી અમોઘવાણી પ્રાપ્ત થાય છે. મુખમાંથી નીકળેલું વચન ફળ્યા વિના રહેતું નથી. પ્રિયવચની બનાય છે. બધાને આપણી ઉપર વિશ્વાસ પેદા થાય છે. સર્વત્ર યશ મળે છે. બધા માન-સન્માન આપે છે. આદરની નજરે જુએ છે. આપણી સલાહ લેવા લોકો સામેથી આવે છે. સર્વ પ્રકારના મંત્રો, તંત્રો, યંત્રો, યોગો વગેરે સત્યવાદીને જલ્દીથી સિદ્ધ થાય છે.
દુષ્ટ આશયથી બોલાયેલું સત્ય પણ અસત્ય છે, જૂઠ છે. જ્યારે જીવદયા, શીલપાલન, સંસ્કૃતિના મૂલ્યોનું રક્ષણ, ધર્મરક્ષા વગેરે શુભાશયથી ક્યારેક ના છૂટકે જૂઠ બોલવું પડે તો ય લીધેલાં વ્રતનો ભંગ થતો નથી.
કટ
વ્રત ધરીયે ગુરુ સાખ
