________________
આ સાંભળીને રાજા વિચારમાં પડી ગયો. જો હું કહું કે “ડાકુઓ સામેની ઝાડીમાં છુપાયા છે, તો આ લોકો તેમને પકડીને કદાચ મારી નાંખશે. ના, તેમની હિંસામાં મારે નિમિત્ત નથી બનવું. જો હું નહિ કહું તો આ ડાકુઓ સંઘ ઉપર હુમલો કરશે. ધન લૂંટશે. કેટલાકને મારી પણ નાંખશે. આ તો બે ય બાજુ ધર્મસંકટ છે. શું કરું સમજાતું નથી.” છતાં પળવારમાં વિચારીને તેણે કહ્યું.
“હે રાજપુરુષો ! સંઘની રક્ષા કરવા નીકળેલા તમને ધન્યવાદ છે. પણ તે ડાકુઓને પકડવા અહીં તમે રોકાઓ, તે મને જરા ય ઉચિત જણાતું નથી. જ્યાં સંઘનો પડાવ છે ત્યાં તમે પહોંચો. તે સંઘની સાથે રહો. ગમે ત્યારે સંઘ ઉપર ડાકુઓ હુમલો કરે તો તમે સાથે હશો તો સંઘની રક્ષા કરી શકશો. તમને યશ મળશે, સંઘની રક્ષાનું પુણ્ય મળશે. ડાકુઓને શોધવાના બદલે ડાકુઓ સંઘ પર હુમલો કરવા પહોંચે તે પહેલાં તમે જ ત્યાં પહોંચી જાઓને !’’
“મુસાફર ! તેં અમને ઘણી સાચી સલાહ આપી. અમે તરત સંઘ પાસે જઈએ છીએ.” “હવે સંઘની રક્ષા થશે ને ડાકુઓની હિંસા પણ નહિ થાય.” એવા વિચારે રાજાને આનંદ થયો.
રાજસૈનિકો તથા રાજાની વાતો ઝાડીમાં છુપાયેલા ડાકુઓ સાંભળતા હતા. એ રાજા એ બધું જાણતા હોવા છતાં ય ન કહીને પોતાને બચાવ્યા જાણીને તેમને રાજા ઉ૫૨ ખૂબ અહોભાવ થયો. રાજા પાસે આવીને પ્રણામ કરીને બોલવા લાગ્યા.
“હે મહાપુરુષ ! તમે જાણતા હોવા છતાં અમારી જાણ ન કરીને અમને જીવતદાન આપ્યું છે. વળી તમે સંઘને પણ બચાવ્યો છે. ખરેખર તમે અમારા ખૂબ જ ઉપકારી છો. અમે પ્રતિજ્ઞા કરીએ છીએ કે આજથી અમે ક્યારે ય લૂંટફાટ કે ચોરી નહિ કરીએ.”
રાજાના આશિષ લઈને ચોરો ચાલ્યા ગયા. રાજા રાત્રી આરામ કરીને સવારે ઘોડા ઉપર આગળ વધ્યો.
રસ્તામાં કેટલાક ઘોડેસવાર સૈનિકોએ તેને ઊભો રાખ્યો. હે યાત્રી ! તેં રાજપુરીના રાજા હંસને ક્યાં ય જોયા છે ?
રાજા : “કેમ ? તમારે તેમનું શું કામ પડ્યું છે ?”
સરદાર : “અમારા મહારાજા અર્જુનનો તે શત્રુ છે. અમારે તેમને જીવતો કે મરેલો પકડીને અમારા રાજાની પાસે લઈ જવાનો છે.”
રાજા વિચારમાં પડી ગયો. જૂઠું બોલીને છટકી તો શકાય તેમ છે; પણ શા માટે જૂઠ્ઠું બોલવું ? દરેકે જીવનમાં એક વાર મરવાનું હોય જ છે. કોઈએ બે વાર તો મરવાનું હોતું જ નથી. તો વ્રતભંગ કરીને કૂતરાના મોતે શા માટે મરવું ? તેના બદલે સત્યવ્રતના પાલનપૂર્વક પંડિત મૃત્યુ કેમ ન પામવું ?
૭૩
વ્રત ધ૨ીયે ગુરુ સાખ
