________________
કહીએ તો ગુરૂમંત્રભેદ અતિચાર લાગે.
પતિએ પત્નીને, એક મિત્રે બીજા મિત્રને, એક ભાગીદારે બીજા ભાગીદારને, શેઠે નોકરને, પિતાએ પુત્રને, વિશ્વાસ મૂકીને માત્ર તેના માટે જે વાત કરી હોય તે વાત તેનાથી બીજાને શી રીતે કહી શકાય? તેવી વાત કરનાર દેખીતી રીતે તો સત્ય વચન બોલે છે, પોતાના ઘરનું કાંઈ કહેતો નથી, જે વાત જે રીતે સાંભળી છે તે રીતે જ કરે છે, છતાં વિશ્વાસઘાત કરતો હોવાથી મૃષાવાદનો અતિચાર તેને લાગે છે. જ્યારે મૂળ વ્યક્તિને ખબર પડે ત્યારે તેને આઘાત લાગવાની તે કારણે આપઘાત કરવા સુધીનીશક્યતા છે. બીજાનું અહિત થાય તેવું સત્ય વચન પણ શું અસત્ય ન ગણાય? તેથી આ અતિચાર પણ ન લાગે તેની કાળજી રાખવી જોઈએ.
ત્રીજા ગુહ્યભાષણ રુપ અતિચારમાં બીજાની વાત તેના હાવભાવ વગેરે દ્વારા અનુમાનથી જાણી લઈને અન્યને કહેવાઈ છે, તેમાં વિશ્વાસઘાત નથી કરાયો પરંતુ ચાડી કરાઈ છે, જ્યારે પાંચમા ગુરૂમંત્રભેદ અતિચારમાં તો સામેવાળાએ જે વાત વિશ્વાસ મૂકીને કહી છે, તે વાત વિશ્વાસઘાત કરીને બીજાને કહેવાય છે, આમ ત્રીજો અતિચાર ચાડીરુપ છે. જ્યારે પાંચમો અતિચાર વિશ્વાસઘાત રુપ છે, માટે બે જુદા છે.
પૂર્વે જણાવેલાં પાંચ અતિચારોમાંથી એક પણ અતિચાર લાગી ન જાય તેની પળે પળે સાવધાની રાખવી જોઈએ, છતાંય ક્યારેક કોઈ અતિચાર લાગી જાય તો ગુરુભગવંત પાસે તેનું પ્રાયશ્ચિત્ત લઈ લેવું જોઈએ.
સત્યવાદી ગણાતો રાજા યુધિષ્ઠિર ! એક વાર અર્ધસત્ય-અશ્વત્થામા હણાયોનરો વા કુંજરો વા'-બોલ્યો, પરિણામે કહેવાય છે કે સદા જમીનથી અદ્ધર રહેતો તેનો રથ જમીનને અડી ગયો. - પેલો વસુરાજા! સ્ફટીકની શીલા ઉપર રહેલા સિંહાસન ઉપર બેસીને બધાનો ન્યાય તોલનારો અને તે રીતે સત્યના પ્રભાવે અદ્ધર રહેતાં સિંહાસન પર બેસનારા તરીકે પ્રસિદ્ધિને પામેલો.
પરંતુ પોતાની ગુણીના આગ્રહથી મિત્ર પર્વતની તરફેણમાં અસત્ય બોલ્યો કે તરત જ ત્યાંના દેવતાએ અસત્યનો એવો પરચો બતાડયો કે જેથી તેને મેળવેલી પ્રસિદ્ધિ ખલાસ થઈ ગઈ.
આની સામે યાદ આવે છે તે સત્યવાદી હરીશ્ચન્દ્ર! કેટકેટલી તકલીફો આવવા છતાંય તેણે અસત્ય બોલવાની જરા ય તૈયારી ન બતાડી. મોતને વધાવવાની તૈયારી હતી પણ જૂઠ બોલવાની નહિ.
આવા બધા પ્રસંગોને નજરમાં લાવીને અસત્ય ન બોલવાનો સંકલ્પ કરવો જોઈએ. આ બીજું વ્રત ગ્રહણ કરીને, તેને અણિશુદ્ધ પાળવાનું સત્ત્વ કેળવવું જોઈએ. હાસિક ૭૭ કરો એ જ વ્રત ધરીયે ગુરુ સાખ ,
