________________
(૫) પ્રતિરુપેણ ક્રિયા.
(૧) સ્તુનાહતગ્રહઃ ચોરે ચોરી કરીને લાવેલી વસ્તુ પૂરા કે અલ્પમૂલ્ય ખરીદવી કે મફતમાં લેવી.તેમ કરવાથી ચોરને ચોરી કરવાનું પ્રોત્સાહન મળે છે. વળી તે વસ્તુ પકડાવાથી ચોરી ન કરી હોવા છતાં ય ચોર તરીકેનું આળ ચડે છે. તેથી ચોરીની વસ્તુ ક્યારે પણ લેવી નહિ.
(૨) સ્તન પ્રયોગઃ ચોરને ચોરી કરવાની પ્રેરણા કરવી, ચોરીનાં સાધનો પૂરાં પાડવાં, ચોરીની રીતો શિખવાડવી, ચોરી કરવાનાં સાધનો વેચવા વગેરે. સીધી કે આડકતરી રીતે ચોરી કરવામાં સહાય કરવી તે સ્તનપ્રયોગ નામનો અતિચાર છે.
ચોરી કરનાર ચોરો આમતેમ બેઠાં હોય તો બેસી કેમ રહ્યા છો? તમારે કોઈ વસ્તુની જરુર હોય તો હું આવું વગેરે કહેવા દ્વારા તેને ચોરી કરવામાં સહાય કરે તો પણ આ અતિચાર લાગે. ચોરીનો માલ ખરીદનાર ન હોય તો, ચિંતા ન કરવી બધો માલ હું ખરીદી લઈશ વગેરે બોલવું તે પણ આ વ્રતના અતિચાર રુપ છે.
(૩) વિરુદ્ધગમનઃ રાજય-દેશ વગેરેના કાયદાનો ભંગ કરીને શત્રુના દેશી રાજ્ય સાથે વ્યવહાર કરવો. તેમ કરવાથી જયારે પકડાય ત્યારે શત્રુદેશતો આવેપારીને ચોર જ માનશે. તેણે દેખીતી રીતે કોઈ ચોરી કરી નથી પરંતુ રાજ્ય દેશ તરફથી નિષિદ્ધ વસ્તુનું આચરણ કર્યું છે તે તેને ચોર તરીકેની સજાને પાત્ર બનાવી શકે છે. આ અતિચારને પણ ત્યાગવો.
(૪) કુડાતોલ-કુડુંમાપ: અનાજ વગેરે વજન કરવાના ત્રાજવા વગેરેમાં કરામત કરવી. ઓછું વજન આપવું. તે જ રીતે માપ પણ નાનું રાખવું. વજન કે માપ કરવાનું સાધન નાનું-મોટું કે હલકું-વજનદાર રાખવું અને તે રીતે સામેવાળી વ્યક્તિને છેતરવી, નાના કે હલકા માપ-વજનથી વસ્તુ વેચવી અને ભારે કે મોટા વજન-માપથી વસ્તુ લેવી. આમ લેવાના ને આપવાના કાટલાં જુદાં રાખવા તે આ અતિચાર રુપ છે.
(૫) પ્રતિરુપેણ ક્રિયાઃ ભેળસેળ કરવી. ખરાબ વસ્તુને સારી કહીને આપવી. સારી-ખરાબ મીક્ષ કરીને સારી તરીકે આપવી. સરખા પ-રંગ-ગંધવાળી વસ્તુઓને મિશ્ર કરીને આપવી. ઘીમાં ચરબી, વાસક્ષેપમાં લાકડાનો વેર, હિંગાષ્ટકમાં હળદર, કેસરના નામે બનાવટી કેસર વગેરે આપવું તે ત્રીજા વ્રતના આ અતિચાર રુપ છે.
આ પાંચેય અતિચારોનું સ્વરુપ વ્યવસ્થિત રીતે સમજી લઈને એકપણ અતિચાર ન લાગી જાય તેની કાળજી રાખવી. છતાં પ્રમાદવશ કોઈ અતિચાર સેવાઈ જાય તો ગુરુભગવંત પાસે તેની બરોબર શુદ્ધિ કરી લેવી જોઈએ.
૯૧
રીતે વ્રત ધરીયે ગુરુ સાખી
