________________
ભાવો કારણ બને છે, તે ભાવ કર્મ છે.
આ ભાવકર્મરૂપી રાગ-દ્વેષ વગેરેને આપણો આત્મા પોતે જ કરે છે. લાલસા, કામસેવન, ક્રોધ, નિંદા, ઈર્ષ્યા વગેરે દોષોનું સેવન તો આપણે જ કરીએ છીએ ને? આ ભાવકર્મો આપણે પેદા કરીએ છીએ, માટે દ્રવ્યકર્મો આત્મામાં પેદા થાય છે.
આમ, આપણો આત્મા પોતે જ કર્મોનો કર્તા છે.
(૪) આત્મા પોતાના કરેલા કર્મોનો પોતે ભોકતા (ભોગવનાર) છે. દુનિયામાં ભલે એવું દેખાતું હોય કે જમવામાં જંગલો ને કુટાવામાં ભગલો, પણ હકીકત તેવી નથી. અહીં તો જે આત્મા જેવા કર્મો કરે, તેવાં કર્મોને તેણે પોતે જ ભોગવવાં પડે. ભીમ ખાય ને શકુનિએ સંડાસ જવું પડે, તેવું કદી ન બને.
આપણે જે કાંઈ સુખ કે દુઃખ અનુભવીએ છીએ તે આપણે પોતે જ કરેલાં સારાં કેનરસાં કર્મોનું પરિણામ છે. ભલે આપણને એવો અનુભવ થતો હોય કે રમણભાઈએ મારું બગાડ્યું. મહેશભાઈએ મારી દીકરીની સગાઈ થતી અટકાવી, ચંપાબેને મારી વિરુદ્ધ કાનભંભેરણી કરીને મારા દુશ્મનો પેદા કર્યા, છગને મારા દીકરાને માર્યો, મગન મારા દસ લાખ રૂપિયા હડપ કરી ગયો, પણ વિચારીએ તો હકીકત એવી છે જ નહિ. તેવાં દુઃખો પેદા થયા તે હકીકત છે, પણ તે દુઃખો તેમણે તો પેદા નથી જ કર્યા. તેઓ બધા તો માત્ર નિમિત્ત જ છે. જો મેં તેવાં દુઃખોલાવનારાં કર્મોજન કર્યા હોત તો તે લોકો મારું કાંઈ પણ ખરાબ કરી શકત જ નહિ.
આપણો આત્મા, પોતે જ કરેલાં કર્મો પોતે જ ભોગવે છે, તે વાત જો આપણા મગજમાં બરોબર ઠસી જશે તો દુનિયાની કોઈ પણ વ્યક્તિ કદી ય આપણને દુશ્મન નહિ લાગે. બધા પ્રત્યે આપણા હૃદયમાં ઉછળતો સ્નેહ પેદા થશે. કદીય કોઈને આપણે ધિક્કારી નહિ શકીએ.
વળી, આપણાં કર્મો આપણે ભોગવવાનાં છે, તે ખ્યાલ આપણને અશુભ કર્મો કરતાં અટકાવશે. દુઃખો પ્રત્યેનો જે કારમો દ્વેષ છે, તે હવે આપણને દુઃખ લાવનારાં પાપો પ્રત્યે પેદા થશે. જેનાથી આપણો આત્મા પાપોથી લાખો યોજન દૂર રહી શકશે.
વળી, એક આનંદની વાત તો એ છે કે આજે કરેલું કર્મ આજે જ ભોગવવું પડતું નથી. પરસ્ત્રી સામે વિકાર ભરેલી નજરે જોયું કે તરત જ આંખ ફૂટી જતી નથી. અનીતિ કરતાંની સાથે જ હાથ કપાતો નથી. નિંદા કરતાં જ જીભને લકવો નથી થતો. ખોટા માર્ગે જતાં જ પગને ફ્રેકચર નથી થતું.
જૈનશાસનનો કર્મવાદ કહે છે કે, માત્ર નિકાચિત કર્મો જ એવા છે કે જે અવશ્ય ભોગવવાં જ પડે તેવું નિકાચિત કર્મ તો લાખે એક હોય). બાકીના અનિકાચિત કર્મો કે ૫૦
વ્રત ધરીયે ગુરુ સાખી
