________________
જવાની શક્યતા પેદા થાય છે. માટે સમકિતની રક્ષા કરવાની ભાવનાવાળાએ આ છે યતના સાચવવી.
છ આગાર: લીધેલાં વ્રતોનું અણીશુદ્ધ પાલન અવશ્ય કરવું જોઈએ. પ્રતિજ્ઞા લઈને પછી તે ભાંગે નહિ, તેની પળે પળે સાવધાની રાખવી જોઈએ. તે માટે પ્રતિજ્ઞા લેતાં પૂર્વે જ પૂરેપૂરો વિચાર કરવો જોઈએ. પોતાનું સત્ત્વ કેટલું છે? કેવું છે? લીધેલી પ્રતિજ્ઞાનું પાલન કરવામાં કેવા કેવા પ્રકારની મુશ્કેલીઓ આવવી સંભવિત છે? તે મુશ્કેલીઓ પાર ઉતારવાની પોતાનામાં કેટલી શક્તિ છે? વગેરે વિચારણા કરીને જો કોઈ પણ વ્રત ઉચ્ચર્યું હોય તો તેનો ભંગ થવાની પરિસ્થિતિ ક્યારેય પેદા ન થાય.
શાસકાર પરમર્ષિઓ ફરમાવે છે કે તમે વ્રતો અવશ્ય લેજો, પણ તે વ્રતો લીધાં પછી તેનો ભંગ ન થાય તેની પણ પૂર્ણ તકેદારી પણ અવશ્ય રાખજો.
જો વ્રત લેતી વખતે જ, અમુક અમુક પરિસ્થિતિ પેદા થતાં વ્રતનો ભંગ થવાની પૂર્ણ શક્યતા જણાતી હોય, તેવા સમયે તે વ્રત પાલન કરી શકો તેવું સત્ત્વ તમારામાં ન હોય તો વ્રત લેતાં પૂર્વે જ તેવી કેટલીક છૂટ રાખી લેજો. તે છૂટને આગાર કહેવાય.
આવી છૂટ રાખીએ તેનો અર્થ એવો નથી કે તેવી પરિસ્થિતિ પેદા થતાં સત્ત્વહીન બનીને તે છૂટનો સ્વીકાર કરવો. ના, તેવી પરિસ્થિતિમાંય છૂટનો ઉપયોગ કર્યા સિવાય, પોતાનું સત્ત્વ જેટલું ફોરવાય તેટલું ફોરવીને, લીધેલી પ્રતિજ્ઞાનું પૂર્ણપણે પાલન કરવું.
પણ કદાચ પરિસ્થિતિ વધુ વિકટ થતાં, સત્ત્વ પોતાનું ઓછું પડતાં, તે છૂટોનો ઉપયોગ કરવો પડે તો તે પ્રતિજ્ઞાનો ભંગ ન થાય તે માટે આ આગારો (છૂટો) પ્રતિજ્ઞા લેતી વખતે જ રાખવા જોઈએ.
જ્યારે સમકિત વ્રત ઉચ્ચરવાનું છે ત્યારે તેવી કોઈ પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિમાં લીધેલા તે વ્રતનો ભંગ ન થાય તે માટે છ આગારો શાસ્ત્રમાં બતાડ્યા છે. આ છ આગારો સમકિત સિવાયનાં અન્ય વ્રતો ઉચ્ચરતી વખતે પણ રાખી શકાય છે.
(૧) રાજાભિયોગઃ રાજાના આદેશ કે દાક્ષિણ્યના કારણે, અનિચ્છાએ પણ મિથ્યાત્વી દેવ-દેવી ગુણહીન વ્યક્તિને નમસ્કાર-વંદનાદિ કરવાં પડે તો સમકિત વ્રતનો ભંગ થાય નહિ, કારણ કે રાજાભિયોગ આગાર (છૂટ) રાખેલ છે.
કાર્તિક શેઠ ચુસ્ત સમકિતી હતા. સુદેવ - સુગુરુ - સુધર્મ સિવાયનાને તે માનતા નહિ.
એકવાર એક તાપસને ભોજન પીરસવાનો રાજા તરફથી આદેશ થયો.
રાજાભિયોગ આગારને નજરમાં લાવીને, ના છૂટકે તેમણે કહ્યું કે, “આપનો તેવો આગ્રહ છે તો આપના કહેવાથી તેને જમાડવા આવીશ.” ૪૨
વ્રત ધરીયે ગુરુ સાખી છે
