________________
મને આ ઋષભદેવ ભગવાનમાં ક્યાંય રાગ-દ્વેષ કે અજ્ઞાન ન દેખાયાં. સાક્ષાત્ ૫રમાત્મતત્ત્વ દેખાયું. આપે મને ભગવાનની પૂજા કરવાનું કહ્યું હતું ને ? મને આવા ભગવાન જ્યાં સુધી ન મળ્યા ત્યાં સુધી હું પૂજા કેવી રીતે કરી શકું ? તેથી મેં પહેલાં ક્યાંય પૂજા ન કરી.
પણ જેવા મને રાગ-દ્વેષ-અજ્ઞાન વિનાના ભગવાન દેખાયા કે તરત જ મેં તે ભગવાનની મન દઈને ભાવવિભોર બનીને ભક્તિ કરી. મને નથી લાગતું કે મારાથી કોઈ ભૂલ થઈ હોય !’’
આ સાંભળીને રાજા હવે શું બોલે ?
કલ્પના કરી જુઓ કે આ ધનપાળ કવિનું સમ્યગ્દર્શન કેટલું બધું નિર્મળ હશે ! વીતરાગ પરમાત્મા સિવાય કોઈને ય નમન-વંદન-પૂજન ન કરવાની તેમની મક્કમતા ખરેખર દાદ માંગી લે તેવી છે.
સમ્યક્ત્વી આત્મા પરમાત્મા કે ભગવાન તરીકે તો વીતરાગીને જ સ્વીકારે તે તો વીતરાગનાં જ ભગવાન તરીકે દર્શન-વંદન-અર્ચન-પૂજન કરે.
પરન્તુ અન્ય રાગી દેવ-દેવીઓને તો તે ભગવાન તરીકે કદી ન સ્વીકારે. ભગવાન તરીકે તે કદી તેને પૂજે કે સત્કારે નહિ. સભ્યદ્રષ્ટિ દેવને સાધર્મિક સમજીને પ્રણામ ભલે કરે, પણ તેને ય ખમાસમણ તો ન જ દે. તેને ય ભગવાન તો ન જ માને.
જો તે સત્ત્વશાળી હોય તો કુળદેવતાને પણ ન માને. છતાં સત્ત્વહીનતાના કારણે કુલાચાર સેવે તો ય તે કુળદેવતાને ભગવાન તરીકે તો ન જ માને. કુળદેવતાને ય ખમાસમણ તો ન જ દે.
સમકિતી આત્માને મન વીતરાગ પરમાત્મા સર્વસ્વ હોય. વીતરાગ પરમાત્માની ભક્તિ તેના રોમેરોમમાં એટલી બધી વસેલી હોય કે તેના હૃદયમાં વીતરાગ પરમાત્માથી ચડિયાતું સ્થાન કોઈનું ય ન હોય. પરમાત્મા સિવાયના સર્વનું સ્થાન પરમાત્મા કરતાં અનેકગણું હેઠ હોય. પરમાત્માથી ય ચડિયાતી ભક્તિ તે કોઈની ય ન કરતો હોય.
તેને માટે શ૨ણભૂત જેમ વીતરાગ ભગવાન હોય તેમ તેને માટે અન્ય શરણભૂત સુગુરુ અને સુધર્મ હોય. વારંવાર તે સુદેવ-સુગુરુ અને સુધર્મનું શરણ સ્વીકારતો હોય. ‘અન્યથા શરણે નાસ્તિ’ તેના હૃદયનો પોકાર હોય.
પરમાત્માની આજ્ઞા તેને શિરસાવંદ્ય હોય. ભગવાનની તમામે તમામ વાતો તેને આંખ મીંચીને માન્ય હોય. ભગવાનની એકાદ વાત સાથે ય તેને વિરોધ કે મતભેદ ન હોય. કદાચ આચરણમાં તે પાછો પડતો હોય, પણ વિચારોમાં તો તે પરમાત્માની આજ્ઞા સાથે સંપૂર્ણ એકમત હોય. આવી સુંદર સ્થિતિને પ્રાપ્ત કરાવનારા સમ્યગ્દર્શનને
૧૭
વ્રત ધરીયે
ગુરુ સાખ
