Vijayanand abhyudayam Mahakavyam athwa Atmaramji charitam

Author(s): Hiralal Hansraj
Publisher: Shrutgyan Prasarak Sabha

Page 71

६०
व्याकरणं तदस्मामि, र्व्याधिकरणमुच्यते । અધ્યયન તતસ્તમ્ય, ર્મદે ન વાચન ।। ૨૭ ॥
श्री विजयानंदाभ्युदयम् महाकाव्यम् ।।
તે વ્યાકરણને અમો ‘વ્યાધિકરણ” (દુ:ખ કરનારું) કહીએ છીએ, અને તેથી તેનું અધ્યયન અમો કદાપિ પણ કરતા નથી.
इत्युक्त्वा स गुरुस्तं च, चिंतयामास चेतसि । हा दैव कुपितस्त्वं किं किमकारि त्वया द्रुतम् ॥ १८ ॥
એવી રીતે તેને કહીને ગુરુ મનમાં ચિંતવવા લાગ્યા કે, હા દૈવ! તું કેમ (અમારા પર) કોપાયમાન થયો? તથા તે આ અચાનક શું કરી નાખ્યું ?
ત્યાંથી તેઓ માલેરકોટલામાં જઇને પોતાના ગુરુ જીવણરામજીને મળ્યા. ત્યાંથી જીવણરામજી રાણીયા ગામમાં જઈ ચોમાસું રહ્યા. અને આત્મારામજી સુનામમાં ગયા. ત્યાં એક માણસ તેમનો ચેલો થયો. સુનામથી સમાણા, પત્યાલા, નાભા, માલેરકોટલા, રાયકાકોટ, અને જીગરામાં થઈને પોતાના અસલ રહેઠાણ જીરા ગામમાં તેઓ ગયા. સંવત-૧૯૧૯નું ચોમાસું તેમણે જીરામાં કર્યું. જ્યારે તેઓ દિલ્હીથી પંજાબમાં ગયા, ત્યારે ત્યાંના શ્રાવકોમાં તેનો યશ ઘણો જ વધ્યો હતો. તેથી અમરસિંઘના શ્રાવકો તો બહુ ખુશી થયા, પરંતુ રામરત્ન વિગેરે ઢુંઢક શ્રાવકોને શોક થયો.
જીરામાં ચોમાસું કરીને આત્મારામજી હૂંઢિઆ સાધુઓમાં વૃદ્ધ પંડિત રત્નચંદજીની પાસે વિદ્યાભ્યાસ કરવાની ઇચ્છાથી આગ્રામાં ગયા. તેમને રત્નચંદજીએ ઘણી જ ખુશીથી સ્થાનાંગ, સમવાયાંગ, ભગવતી, પક્ષવણા, બૃહત્કલ્પ, વ્યવહાર, નિશીથ, દશાશ્રુતસ્કંધ, સંગ્રહણી, ક્ષેત્રસમાસ, સિદ્ધપંચાશિકા, સિદ્ઘપાહુડ, નિગોદછત્રીસી, પુદ્ગલછત્રીસી, લોકનાડીદ્વાત્રિંશિકા, ષટ્કર્મગ્રંથ અને ચાર જાતનાં નયચક્ર, ઇત્યાદિ અનેક શાસ્ત્રો ભણાવ્યાં. જેમાંનાં કેટલાંક પ્રથમ આત્મારામજી ભણેલા હતા, તે પણ અર્થ નિશ્ચય કરવા માટે ફરીને ભણ્યા. વળી તેમને થોડુંક વ્યાકરણ આવડ્યાથી વિભક્તિ માલુમ પડવા લાગી હતી. અને વિભક્તિ દ્વારાએ તેમને જે અર્થ માલુમ પડતા તે ઢુંઢકોના ધરાવેલા અર્થની સાથે મળતા નહોતા. તેથી તેમણે વિચાર્યું કે જે મહા વૈયાકરણી