Vijayanand abhyudayam Mahakavyam athwa Atmaramji charitam

Author(s): Hiralal Hansraj
Publisher: Shrutgyan Prasarak Sabha

Page 155

१४४
श्री विजयानंदाभ्युदयम् महाकाव्यम् ।। निरीक्ष्य चपलं तत्र, तेज:पुंजविराजितम् । तेनुरनन्यसामान्य, चंद्रकांतमणिश्रियम् ॥३८ ॥॥चतुर्भिः कलापकम् ॥
તે સમયે ત્યાં તે દમયંતીનું અદ્ભુત રૂપ જોઈને સર્વ રાજાઓ તર્ક કરવા લાગ્યા કે, શું આ કેળ સરખા સાથળથી મનોહર લાગતી એવી રંભા, કે રતિ, કે ઈદ્રાણી, કે પાર્વતી, કે લક્ષ્મી, કે કોઈ નાગકન્યા, કે મેનકા, કે તિલોત્તમાં પૃથ્વી પર આવી છે? એવી રીતે ચિંતવન કરતા એવા રાજાઓનાં ચિત્તો, કિરણોએ કરીને કાંતિયુક્ત કરેલ છે મંડપ જેણે તથા તેજના સમૂહથી શોભિતા થએલા એવા તેણીના મુખરૂપી ચંદ્રને જોઈને તુરત અન્યને સામાન્ય નહીં એવી ચંદ્રકાંત મણિની શોભાને વિસ્તારવા લાગ્યાં; (અર્થાત્ રાજાઓનાં ચિત્તો દ્રવિભાવને પ્રાપ્ત થયાં.) विलासिन्या अगाधेऽस्या, अंगलावण्यवारिधौ । अनंगकर्णधारण; प्रेरितानि विशेषतः ।। ३९ ॥ नृपाणां तत्र नेत्राणि, द्रुतं पोतायितानि व । स्तनशैलतटे नूनं, स्खलनं प्रापुरंतरा ॥ ४० ॥ ॥ युग्मम् ॥
વળી આ વિલાસિની એવી દમયંતીના અગાધ એવા અંગના લાવણ્યરૂપી સમુદ્રમાં કામદેવરૂપી ખલાસીએ વિશેષ પ્રકારે હંકારેલાં રાજાઓનાં જાણે વહાણરૂપ થએલાં નેત્રો ખરેખર વચ્ચે (તેણીના) સ્તનોરૂપી ખરાબાઓના કાંઠા પર સ્કૂલનાને પામ્યાં.
१. विलासोंऽगे विशेषो यः । प्रियाप्तावासनादिषु ॥ इत्युक्तत्वात् ॥ यथा-प्रियसमीपगमने यः स्थानासनगमनाविलोकितेषु विकारोऽकस्माच्च क्रोधस्मितचमत्कारमुखविक्लवनं स विलासः । एवंविधो विलासो यस्या विद्यते सा विलासिनी तस्या इति ।। स्वोपज्ञटीकायाम् ॥
૨. મારિત્રે ધરતીતિ +fધાર: યત:–“ર્ણધારતુ નાવિ:”