Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 08

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 57

અન્તમાં જેના એવા નામને સ્વાર્થમાં વિકલ્પથી ના પ્રત્યય થાય છે. પ્રાર્ નામને આ સૂત્રથી ના પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી પ્રાચીનમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ના પ્રત્યયાદિ કાર્ય ન થાય ત્યારે પ્રા ૢ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ–પ્રાચીન. પ્રાચી નામને આ સૂત્રથી ના પ્રત્યય. વર્ષે ૭-૪-૬૮' થી અન્ય ૢ નો લોપ. પ્રાચીન નામને સ્ત્રીલિંગમાં ‘આત્ ૨-૪-૧૮’થી આવુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી માપીના આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ના પ્રત્યય વગેરે કાર્ય ન થાય ત્યારે પ્રાચી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ—જાની શાખા. અવિશ્રિયામિતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અગ્નુ નામ જેના અંતમાં છે એવા સ્ત્રીલિંગ દિશાવાચક નામને સ્વાર્થમાં ના પ્રત્યય થતો નથી. તેથી પ્રા↑ વિ આવો પ્રયોગ થાય છે....ઈત્યાદિ બૃહવૃત્તિમાં જોવું. અર્થ–પૂર્વ દિશા. ૧૦ના
तस्य तुल्ये कः संज्ञाप्रतिकृत्योः ७|१|१०८ ||
ષદ્યન્ત નામને સંજ્ઞા અને પ્રતિકૃતિના વિષયમાં તુલ્ય અર્થમાં જ પ્રત્યય થાય છે. અશ્વસ્ય તુત્યઃ આ અર્થમાં અશ્વ નામને આ સૂત્રથી ૢ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી અશ્વઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અને અશ્વસ્ય તુત્વમ્ આ અર્થમાં અશ્વ નામને આ સૂત્રથી પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી અશ્વ સપનું આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશ:ઘોડાના જેવો જીવવિશેષ. ઘોડાના જેવું રૂપ. ૧૦૮
न नृपूजार्थध्वजचित्रे ७।१।१०९॥
તુલ્યાર્થ જો મનુષ્ય, પૂજાર્થ [પૂજ્ય પ્રતિમા]; ધ્વજ અને ચિત્ર હોય તો TM પ્રત્યય [‘૭-૧-૧૦૮’ થી વિહિત]થતો નથી.
५२