Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 08
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
અભાવિનીતિ વિજ્યું ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિન્ અર્થમાં વિહિત ન હોય એવો જ ગિતુ કે નિત્ તદ્ધિત પ્રત્યય પરમાં હોય તો, સંખ્યાવાચક નામથી પરમાં રહેલા તેમ જ અધિ નામથી પરમાં રહેલા વર્ષ નામના આદ્યસ્વરને વૃદ્ધિ થાય છે. તેથી હૈ વર્ષે ભાવિ આ અર્થમાં દ્વિવર્ષ નામને તેં માવિ૦ ૬-૪-૧૦૬' થી ર્ પ્રત્યય. વૃદ્ધિઃ૦ ૭-૪-૧' થી આદ્યસ્વર ૢ ને વૃદ્ધિ છે આદેશ વગેરે કાર્ડ થવાથી ઢર્ષિનું ધાન્યનું આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં પિત્ તદ્ધિત પ્રત્યય ભાવિનું અર્થમાં વિહિત હોવાથી આ સૂત્રથી વર્ષ નામના આદ્યસ્વરને વૃદ્ધિ થતી નથી. અર્થ—બે વર્ષમાં થનારું ધાન્ય. ॥૧૮॥
मान - संवत्सरस्याशाण - कुलिजस्याऽनाम्नि ७|४|१९||
ગિતુ કે ગિત તદ્ધિત પ્રત્યય પરમાં હોય તો; સંખ્યાવાચક નામથી અને અધિષ્ઠ નામથી પરમાં રહેલા; શાળ અને રુષિ નામને છોડીને અન્ય માનાર્થક તથા સંવત્સર શબ્દ સ્વરૂપ ઉત્તરપદના સ્વરોમાંના આદ્યસ્વરને સંજ્ઞાનો વિષય ન હોય તો વૃદ્ધિ થાય છે. ઢૌ વુડવી પ્રયોનમસ્ય અને અધિા ડવા પ્રયોગનમસ્ય તેમ જ દ્વાપ્યાં સંવત્તરાખ્યાં મૃતઃ આ અર્થમાં હિવુવ અને અધિવુડવ નામને પ્રયોગનનું ૬-૪-૧૧૭' થી ખ્ખુ પ્રત્યય અને દ્વિસંવત્સર નામને તસ્મૈ૦ ૬-૪-૧૦૭' થી બ્લ્યૂ [ ] પ્રત્યય. આ સૂત્રથી માનાર્થક જીવ અને સંવત્સર નામ સ્વરૂપ ઉત્તરપદના આદ્યસ્વર ૩ અને અ ને વૃદ્ધિ ઔ અને આ આદેશ. ‘અવર્ગે૦ ૭-૪-૬૮' થી અન્ય ૪ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી દ્વિૌડવિવા, અધિૌડવિ, અને દ્વિસાંવત્સરિક આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ– બે કુડવ પ્રયોજન છે જેનું તે. અધિક કુડવ પ્રયોજન છે જેનું તે. બે વર્ષ પોષણ કરેલો. અશાળ નિસ્યંતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ચિત્ કે નિત્ તદ્ધિત પ્રત્યય પ૨માં હોય તો; સંખ્યાવાચક નામ અને અધિવત્ત નામથી
२७८
