Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 08

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 326

પદના અન્યસ્વરને વિકલ્પથી અનુક્રમે શ્રુત થાય છે. ચોર ચોર ! યાતયિષ્યામિ ત્વાર્ અહીં ચૌર પદને આ સૂત્રથી દ્વિત્વ અને દ્વિત્વના આઘ ચૌર પદના અન્યસ્વર ૧ ને શ્રુત આદેશ થયો છે. ક્રમે કરી આ સૂત્રથી અન્ય ચૌર પદના અન્યસ્વરને છુત આદેશ થાય ત્યારે ચોર ચોરર ! પાયિષ્યામિ ત્વાર્ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી વ્રુત આદેશ ન થાય ત્યારે ચોર ચોર ! યાયિષ્યામિ ત્વામુ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-હે ચોર ! તને મરાવીશ. ॥૧૦॥
त्यादेः साकाङ्क्षस्याङ्गेन ७|४ | ९१ ॥
અર્જુન અવ્યયથી યુક્ત એવા; વાક્યાન્તરની સાથે સાકાક્ષ
1
ભર્ત્યનાર્થક વાક્યના અન્ય-અવયવભૂત ત્યાઘન્ત પદના અન્ય સ્વરને વિકલ્પથી વ્રુત આદેશ થાય છે. અા ! ધૂનર, વાની જ્ઞાતિ નાભ ! અહીં વાની...ઈત્યાદિ વાક્યાન્તરમાં સાકાક્ષ અને ભર્જનાર્થક વાક્યની અન્ત્યઅવયવભૂત તથા ‘અઠ્ઠા’– અવ્યયથી યુક્ત ત્યાઘત્ત [ત્તિ પ્રત્યયાન્ત] [ આ પદના અન્યસ્વરને આ સૂત્રથી વ્રુત આદેશ થયો છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી પ્લુત આદેશ ન થાય ત્યારે અા ! ખ, ાની દાસ્યસિ નામ ! આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ− રે ! તું બોલ, હમણાં તને ખબર પડશે ધૂર્ત !. સાર્વાક્ષસ્કૃતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વાક્યાન્તરની સાથે સાકાક્ષ જ ભર્સ્નાર્થક વાક્યના અન્ત્યાવયવભૂત અને અા અવ્યયથી યુક્ત ત્યાઘન્ત પદના અન્યસ્વરને વિકલ્પથી પ્લુત થાય છે. તેથી મા ! પવ અહીં વાક્યાત્તરની સાથે સાકાંક્ષ ન હોવાથી ભર્ત્યનાર્થક વાક્યના તાદૃશ ત્યાઘન્તપદ પદ્મ ના અન્યસ્વરને આ સૂત્રથી પ્લુત આદેશ થતો નથી. અર્થ—રે ! રાંધ. ॥૧૧॥
३२१