Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 08
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
—હેતુ-જાવું તેને છા૧|૧૧||
પ્રથમાન્ત કાલવિશેષવાચક, હેતુવાચક અને ફલવાચક નામને ષણ્યર્થ રોગસ્વરૂપ અર્થમાં ૢ પ્રત્યય થાય છે. દ્વિતીયો दिवसोऽस्याविर्भावाय पर्वतो हेतुरस्य ने शीतं फल [ कार्य ] मस्य ॥ અર્થમાં દ્વિતીય પર્વત અને શીત નામને આ સૂત્રથી જ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી દ્વિતીય, પર્વત અને શીતા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- બીજો દિવસ છે જેની ઉત્પત્તિમાં એવો તાવ. પર્વત છે કારણ જેનું એવો રોગ. ઠંડી છે કાર્ય જેનું એવો
તાવ. ૧૬૩॥
प्रायोऽन्नमस्मिन् नाम्नि ७।१।१.९४ ॥
પ્રથમાન્ત પદાર્થ અધિક પ્રાયઃ અન્ન હોય તો પ્રથમાન્ત નામને સંજ્ઞાના વિષયમાં સપ્તમ્યર્થમાં જ પ્રત્યય થાય છે. गुडापूपाः પ્રાયેળ પ્રાયો વાનમસ્યાનું આ અર્થમાં ચુડાપૂર નામને આ સૂત્રથી હ્ર પ્રત્યય. ‘આત્ ૨-૪-૧૮' થી આવુ પ્રત્યય. ‘અસ્યા૦ ૨-૪-૧૧૧’ થી ૢ ની પૂર્વેના અ ને ર્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ગુડાવૂપિા પૌર્ણમાસી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-ગોળના માલપુઆ જેમાં અધિક [પ્રાયઃ–મોટા ભાગે]હોય છે તે પૂનમ. ૫૧૬૪
कुल्माषादणू ७।१।१९५॥
પ્રથમાન્ત પદાર્થ અધિક—પ્રાયઃ અન્ન હોય તો સંજ્ઞાના વિષયમાં પ્રથમાન્ત ગુજ્માષ [બૃહવૃત્તિમાં ઉત્ત્તાસ]નામને સપ્તમ્યર્થમાં અણુ [૫] પ્રત્યય થાય છે. ગુરુન્ભાષા પ્રાયેળ પ્રાયો વાનમસ્યાનું આ અર્થમાં ખ઼ાષ નામને આ સૂત્રથી અણુ [] પ્રત્યય. વૃદ્ધિઃ
८६
