________________
सरजसोपशुनाऽनुगवम् ७ १ ३ ९४ ॥
સમાસાન્ત અત્ [] પ્રત્યયાન્ત સરસ, પશુન અને अनुगव આ અવ્યયીભાવસમાસોનું નિષાતન કરાય છે. રમતા સહ; શૂનઃ સમીપપુ અને ગાનન્દ્રાવતનનું આ અર્થમાં સજ્જ અવ્યયને નવુ નામની સાથે અને ૩૫ અવ્યયને મ્ભર્ નામની સાથે વિત્તિ ૩-૧-૩૧' થી અવ્યયીભાવસમાસ. તેમ જ ગો નામને અનુ અવ્યયની સાથે ફૈર્ધ્ય૦ ૩-૧-૨૪° થી અવ્યયીભાવસમાસ. આ સૂત્રથી સમાસના અન્તે અત્ [] પ્રત્યય. તથા શ્વનુ ના હૈં ને ૩ આદેશ. ૧૦ ફૈ-૨-૧૪૩૪ થી સહ ને જ્ઞ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી સરબતનું उपशुनम् અને अनुगवम् આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃધૂળને પણ છોડ્યા વિના [બધું જ]ખાય છે. કૂતરાની પાસે બેસે છે. બળદને અનુરૂપ લાંબી ગાડી. I॥૧૪॥
जात -महद्-वृद्धादुक्ष्णः कर्मधारयात् ७ ३ ९५ ॥
ખાત, મહત્ અને વૃક્ષ નામથી પરમાં રહેલ પક્ષનુ નામ છે અન્તમાં જેના એવા કર્મધારયસમાસને અત્• [1] સમાસાન્ત પ્રત્યય થાય છે. ખાતથાસાવુક્ષા, માંસાતાલુલા અને વૃધસતાવુલા આ અર્થમાં વિશેષળ ૩-૧-૧૬° થી કર્મધારયસમાસ. આ સૂત્રથી સમાસાન્ત અત્ પ્રત્યય. નૌપ૬૦ ૭-૪-૬૧૪ થી અન્ય અનુ નો લોપ. નાતીયે ૨-૨-૭૦' થી મહત્ નામને ૩૪ [] પ્રત્યય. ‘હિત્ય૫૦ ૨-૧-૧૧૪' થી મહત્ ના અતુ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી ખાતોક્ષ, મહોક્ષ અને વૃષોક્ષઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- ઉત્પન્ન બળદ. મોટો બળદ. ઘડો બળદ. ર્મધવાવિતિ વિષ્ણુ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ નાત - મહત્ અને વૃષ નામથી પરમાં રહેલ ઇલનું નામ જેના અન્તમાં છે—એવા કર્મધારય જ સમાસને અતુ સમાસાન્ત પ્રત્યય થાય છે.
२१८
