________________
ટ પ્રત્યય થાય છે. તેથી વીર્ઘ સન્ધિ યસ્ય આ વિગ્રહમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ બહુવ્રીહિ સમાસ વગેરે કાર્ય થવાથી વીર્યસસ્થિ અનઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-લાંબી ધુરાવાળી ગાડી. અહીં સયિ નામ સ્વાર્ફંગવાચક ન હોવાથી તદન્ત બહુવ્રીહિસમાસને આ સૂત્રથી ૪ પ્રત્યય થતો નથી. ૧૨૬/
ત્રિમૂર્તો વા ૭।૩।૧૨૦ના
દ્વિ અને ત્રિ નામથી પરમાં રહેલ મૂર્ધન્ નામ છે અન્તમાં જેના એવા બહુવ્રીહિસમાસને વિકલ્પથી સમાસાન્ત ૪ પ્રત્યય થાય છે. ઢો મૂર્છાનો યસ્ય અને ત્રો મૂર્ખાનો યસ્ય આ વિગ્રહમાં હ્રાર્થ૦૩-૧૨૨' થી બહુવ્રીહિસમાસ. આ સૂત્રથી સમાસાન્ત = [[] પ્રત્યય. ‘નો૧૬૦ ૭-૪-૬૧′ થી અન્ય અનુ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી દ્વિપૂર્ણ: અને ત્રિમૂર્વ: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ૪ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે દ્વિપૂર્ણ અને ત્રિમૂર્ધા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- બે માથાવાળો. ત્રણ માથાવાળો. ૧૨ના
પ્રમાથી—તહૂબાડૂ ૩ઃ ૭/૩/૧૨૮
પ્રમાળી નામ છે અન્તમાં જેના એવા બહુવ્રીહિસમાસને તેમ જ સખ્યાવાચક નામ જેના અન્તમાં છે એવા બહુવ્રીહિસમાસને સમાસાન્ત ૪ [ગ] પ્રત્યય થાય છે. સ્ત્રી પ્રમાળી યેષામુ આ વિગ્રહમાં હ્રાર્થ૦ ૩-૧-૨૨' થી બહુવ્રીહિસમાસ. અને ઢૌ વા ત્રો વા આ વિગ્રહમાં સુન્ વાર્થે૦ ૩-૧-૧૧' થી બહુવ્રીહિસમાસ. આ સૂત્રથી સમાસાન્ત ૪ પ્રત્યય. હિત્યન્ય૦ ૨-૧-૧૧૪° થી અન્ય ૢ અને રૂ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી સ્ત્રીપ્રમાના પુત્રુથ્વિનઃ અને દિત્રાઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- સ્ત્રી ઉપર નિર્ભર કુટુમ્બીઓ. બે અથવા ત્રણ. ૧૨૮
२३८
