________________
प्रजाया अस् ७|३|१३७ ॥
નગ્, ુ અને ૢ શબ્દથી પરમાં રહેલો પ્રા શબ્દ છે અંતમાં જેના એવા બહુવ્રીહિસમાસને સમાસાન્ત અત્ પ્રત્યય થાય छे. अविद्यमानाः प्रजा अस्य; शोभनाः प्रजा अस्य भने दुष्टाः प्रजा અસ્ય આ વિગ્રહમાં નસ્, તુ અને રૂ નામને પ્રા નામની સાથે ‘પ્રાર્થ૦ ૩-૧-૨૨' થી બહુવ્રીહિસમાસ. આ સૂત્રથી સમાસાન્ત અર્ પ્રત્યય. અવળેં ૭-૪-૬૮' થી અન્ય આ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી અપ્રના, સુમનાઃ અને તુબના આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- પ્રજાહીન. સારી પ્રજાવાળો. દુષ્ટ પ્રજાવાળો. ૧૨ના
मन्दाऽल्पाच्च मेधायाः ७।३।१३८ ॥
મન્ત, અન્ય, નગ્, તુ અને તુ શબ્દથી પરમાં રહેલો મેવા શબ્દ છે અન્તમાં જેના એવા બહુવ્રીહિસમાસને સમાસાન્ત અર્ પ્રત્યય થાય છે. મન્ના, અત્યા, નાસ્તિ, શોમના, તુરા વા મેઘાડવ આ વિગ્રહમાં મન્ના, અલ્પા, નગ્, તુ અને રૂ નામને મેવા નામની સાથે હ્રાર્થ૦ ૩-૧-૨૨' થી બહુવ્રીહિસમાસ. આ સૂત્રથી સમાસાન્ત અર્ પ્રત્યય. ‘અવર્ષે૦ ૭-૪-૬૮' થી અન્ય ગ નો લોપ. ‘પરતઃ રૂ-૨-૪૧' થી મત્તા અને અન્ના નામને પુંવદ્ભાવ વગેરે કાર્ય થવાથી મત્ત્વમેવા, અત્ત્વમૈયા, અમેપા, સુમેધા અને કુમૈયા ના આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- મન્દબુદ્ધિવાળો. અલ્પબુદ્ધિવાળો. બુદ્ધિહીન, સારી બુદ્ધિવાળો. દુષ્ટબુદ્ધિવાળો. ૧૮મી
जातेरीयः सामान्यवति ७।३।१३९॥
જ્ઞાતિ નામ જેના અન્તમાં છે એવા બહુવ્રીહિસમાસને, સમાસાર્થ તાત્યાશ્રય હોય તો સમાસાન્ત ૢ પ્રત્યય થાય છે. પ્રામળો ખાતિર્થસ્ય અહીં જ્ઞાનળ પદથી તસ્થજાતિ વિવક્ષિત છે.]
૨૪૪
