________________
સમાસાન્ત અદ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય વિકલ્પે થવાથી ખ્ખણ અને અહિ. નામને ગૃહેતુષ્યો ૬-૩-૧૯૬' થી મવકૢ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી અગ્નભવમ્ અને ઋગ્નમિયમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-ત્રણ અંજલિથી આવેલું. અત્તુ કૃતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ દ્વિ અને દ્વિ થી પરમાં રહેલ મહિ નામ જેના અન્તમાં છે એવા વિષ્ણુ સમાસને; તેનાથી પરમાં રહેલા તદ્ધિત પ્રત્યયનો લોપ ન થયો હોય તો જ વિકલ્પથી સમાસાન્ત અર્ પ્રત્યય થાય છે. તેથી ામ્યામણિપ્યાં રીતઃ આ અર્થમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ દ્વિત્યુ સમાસ. ‘મૂત્યુઃ રીતે ૬-૪-૧૧૦° થી ′′ પ્રત્યય. ‘અના~૦ ૬-૪-૧૪૧૪ થી इक પ્રત્યયનો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી પતિ ઘૂંટઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં દ્વિત્યુ સમાસ, લુપ્ત-તદ્ધિત પ્રત્યયાન્ત હોવાથી આ સૂત્રથી તેને સમાસાન્ત અર્ પ્રત્યય થતો નથી. અર્થ- બે અંજલિઓથી ખરીદેલ ઘડો. ૧૦૧]
खार्या वा ७|३|१०२ ॥
ન
દ્વારી નામ છે અન્તમાં જેના એવા વિષ્ણુ સમાસને; તેનાથી પરમાં રહેલા તધિત પ્રત્યયનો લોપ થયો ન હોય તો વિકલ્પથી સમાસાન્ત અર્ પ્રત્યય થાય છે. ઢો સ્વાર્થી સમાહારઃ આ અર્થમાં ‘સબા૦ ૩-૧-૧૧' થી દ્વિત્યુ સમાસ. આ સૂત્રથી સમાસાન્ત અર્ પ્રત્યય. ‘અવર્ષે૦ ૭-૪-૬૮° થી અન્ય ર્ફે નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી દ્વિલામ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી અદ્ સમાસાન્ત પ્રત્યય ન થાય ત્યારે વજ્રીવે ૨-૪-૧૦૩ થી સ્વારી ના ને -હસ્વ હૈં આદેશ થવાથી દ્વિવારિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-બે ખારીઓનો સમુદાય. પર્શ્વ હાર્યો ઘનમસ્ય આ વિગ્રહમાં તબા૦ ૩-૧-૧૧' થી વિષ્ણુ સમાસ. આ સૂત્રથી સમાસાન્ત અદ્ભૂ [] પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી પગ્નવારયનઃ આવો પ્રયોગ થાય
२२३
