Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 08

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 147

આવેલો, પૂર્વદેશથી આવેલો, પૂર્વ કાલથી આવેલો. પૂર્વ દિશામાં વાસ, પૂર્વદેશમાં વાસ, પૂર્વકાલમાં વાસ. ૧૧૨॥
ऊर्ध्वाद् रि-रिष्टातौ उपश्चास्य ७ २ ११४॥
'.
પ્રથમાન્ત પશ્ચમ્યન્ત અને સપ્તમ્યન્ત દિશાર્થક, દેશાર્થક કે કાલાર્થક એવા ર્ધ્વ નામને સ્વાર્થમાં મૈં અને રિતુ પ્રત્યય થાય છે. અને ત્યારે ર્ધ્વ નામને ૩૫ આદેશ થાય છે. ના, વિષ્ણુ રમ્યા, ऊर्ध्वो देशो रमणीयः, ऊर्ध्वः कालो रमणीयः; ऊर्ध्वाया दिश आगतः, ऊर्ध्वाद्देशात् कालाद् वा आगतः ऊर्ध्वायां दिशि बासः, ऊर्ध्वे देशे વારે વા વાલઃ આ અર્થમાં પ્રથમાન્ત, પશ્ચમ્યન્ત અને સપ્તમ્યન્ત દિશાર્થક ŕ નામને અને દેશ-કાલાર્થક ર્ધ્વ નામને આ સૂત્રથી રિ અને શિષ્ટાત્ પ્રત્યય. ર્ણ ને ૩૫ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી उपरि उपरिष्टाद् वा रम्यम्; उपरि उपरिष्टाद् वाऽऽगतः अने उपरि રિયાનું વા વાસ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- ઉપરની દિશા, ઉપરનો દેશ, અને ઉપરનો કાલ રમણીય છે. ઉપરની દિશાથી, ઉપરના દેશથી અને ઉપરના કાલથી આવેલો. ઉપરની દિશામાં, ઉપરના દેશમાં અને ઉપરના કાલમાં વાસ. ૧૧૪॥
पूर्वाऽवराऽधरेभ्योऽसस्तातौ पुरवधश्चैषाम् ७ २ ११५ ॥
પ્રથમાન્ત, પશ્ચમ્યન્ત અને સપ્તમ્યન્ત દિશા, દેશ અને કાલ અર્થવાળા પૂર્વ, અવર અને અપર નામને સ્વાર્થમાં અણુ અને સ્તાર્ પ્રત્યય થાય છે; અને ત્યારે પૂર્વ નામને પુછુક અવર નામને अबू અને અધર નામને અણુ આદેશ થાય છે. પૂર્વા, નવા, અધરા दिगू रमणीया; पूर्वः, अवरः, अधरो देशः कालो वा रमणीयः । पूर्वस्याः, अवरस्याः, अधरस्या दिश आगतः पूर्वस्माद् अवरस्माद् अधरस्माद् देशादागतः कालाद् बाऽऽगतः । पूर्वस्याम्, अवरस्याम्, अधरस्याम् दिशि
१४२