________________
૧૨
ભાલ નળકાંઠા ખેડૂતમંડળની સ્થાપના ૧-૪-૪૮ના થઈ હતી. ડાંગર ઘઉંની ખરીદી વગેરેની વ્યવસ્થા અને ગામડાંના સંપર્ક માટે શરૂના છ મહિના એકધારા ભાલ નળકાંઠાના ગામડાંઓમાં મોટા ભાગે પગપાળા પ્રવાસ કરીને ફરવામાં ગયો હતો. મુનિશ્રીનો આશ્વાસન પત્ર આવ્યા પછી બાવળામાં ખેડૂતમંડળની ઑફિસ શરૂ કરી. રહેવાનું પણ એ જ મકાનમાં રાખ્યું હતું. એટલે રસોડા ખર્ચ સિવાય બીજો ખર્ચ નહોતો. પરિવારમાં મારાં પત્ની કમળા અને બે વર્ષની દીકરી જ્યોસ્ના. મારા આશ્રિત પરિવારના યોગક્ષેમના ખર્ચની સંપૂર્ણ જવાબદારી સંઘે સ્વીકારી હતી. તે ખર્ચ કેટલું લેવું તે નિર્ણય મારા પર છોડ્યો હતો. અલબત્ત, તેને સંસ્થામાં ઠરાવિક સ્વરૂપ તો આપવાનું રાખ્યું જ હતું. તે વખતની જરૂરિયાતો અને ભાવોની ગણત્રી કર્યા પછી મહિને ૩૦-૪૦ રૂપિયા જેવું અમદાવાદ માતાપિતાને મોકલી શકે તેવી ધારણાથી મહિને રૂપિયા ૧૫૦ હું લેતો હતો. શરૂના છ મહિના રસોડું ચાલુ નહોતું કર્યું તેથી તે ગાળાના બચેલા રૂ. ૮૦૦/- મેં અમદાવાદ ઘેર આપ્યા હતા. બસ, આ એક જ વખત અપાયા તે આપ્યા, પછી આજ સુધીના ૪૮ વર્ષમાં નથી તો બચત થઈ કે નથી તો પરિવારમાં એક પણ વખત આ પ્રશ્ન ચર્ચાયો, કે કેમ બચત થતી નથી કે આપતા નથી.
બાવળામાં છ એક મહિના રહીને અમે ગૂંદી આશ્રમમાં ૧૯૪૮ના ચોમાસા પછી તરત રહેવા આવી ગયા. ભાઈ નવલભાઈ ૧૯૪૬-૪૭ થી સંસ્થામાં જોડાયા હતા. અને હઠીભાઈની વાડી અમદાવાદમાં રહીને “વિશ્વવાત્સલ' પાક્ષિકનું સંપાદન કાર્ય સંભાળતા હતા. પણ એ તો ગામડાંનો જીવ. અમદાવાદમાં શું ગમે? ગૂંદી આશ્રમની સ્થાપના શ્રી રવિશંકર મહારાજના પવિત્ર હાથે થઈ. શ્રી નવલભાઈ, લલિતાબેન અને મુક્તિ એટલો પરિવાર નવલભાઈનો અને અમારું કુટુંબ એમ બે પરિવાર શરૂમાં ગૂંદી આશ્રમમાં રહેવા ગયાં.
ગૂંદી આશ્રમ એટલે તે વખતનું કાશ્મિર ! કપડાં ધોવાં, વાસણ ઉટકવાં, ઘર સફાઈ, પથારી પાગરણ, છાણાં બળતણ વીણવાં, બધાં જ કામો સાથે મળીને કરતાં. દૂધ ત્રણ આને શેર (૪૦ રૂપિયા ભાર આપતા.) એક માઈલ દૂર ગૂંદી ગામમાંથી રોજ સવાર સાંજ લઈ આવતા. નવલભાઈએ શિક્ષણનું કામ મુખ્યપણે અને મેં ગ્રામસંગઠનનું કામ હાથ ધરેલું. મારે ગામડાંનો સંપર્ક વધુ એટલે ટાઈમ બે-ટાઈમ ગ્રામજનો મળવા પણ આવે. જમવાનો વિવેક કમળાએ પરંપરાગત
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
