________________
૪૫
હને થયો. પછી તો આ શુદ્ધિપ્રયોગ ભાલ નળકાંઠા પ્રદેશમાં અનેક પ્રસંગોમાં થયા. અને તે સફળ રહ્યા. થોડા પ્રસંગોનું પુસ્તક “શુદ્ધિપ્રયોગનાં સફળ ચિત્રો” લખાયું, તેને ગુજરાત સરકારે ગુણવત્તાની દૃષ્ટિએ પ્રથમ કક્ષાએ ગણીને પુરસ્કાર આપ્યો. સર્વસેવા સંઘે તેનું હિંદી ભાષાંતર કરાવીને હિંદી પ્રકાશન કર્યું.
તપનો પ્રભાવ આંતરમનની શુદ્ધિમાં ઉપયોગી બને છે, એ અનુભવ તો ભારતના ઋષિ-મુનિઓ અને સાધુસંતોના અનુભવોમાં હતો. વ્યક્તિગત તપનો સામાજિક પ્રભાવ પણ સમાજજીવન પર પડે છે : એનો સફળ પ્રયોગ ભગવાન મહાવીરના અભિગ્રહનાં પારણાંના પ્રસંગમાંથી જોઈ શકાય છે. અને રોલેટ એક્ટના વિરોધમાં અન્યાયના પ્રતિકારરૂપે ૧૨ કલાકના સામુદાયિક ઉપવાસનું એલાન આપીને સામુદાયિક તપનો સફળ પ્રયોગ સને ૧૯૨૧માં ગાંધીજીએ કર્યો હતો. ગાંધીજીના મનમાં આ તપને સાંકળરૂપે સામુદાયિક સ્વરૂપમાં સાંકળવાની વાત હતી જ. એ વિષે એમને થયેલી ફુરણા એમણે વ્યક્ત પણ કરી હતી. પરંતુ તેનો પ્રયોગ તો કોઈએ પણ કર્યાનું જાણમાં નથી.
બગડની ચોરી પ્રકરણ વખતે મુનિશ્રીને ઉપવાસની સાંકળરૂપે કાર્યક્રમ આપવાનું સૂઝયું તેનું કારણ ગાંધીજીની ફુરણા વાંચી કે જાણી હતી કે કેમ? તેનો અમને કોઈ ખ્યાલ નથી, પણ સત્યાર્થી પુરુષોનું ચિંતન છેવટે તો સત્યના મૂળ તરફ લઈ જતું હોય છે. તપને આમ સામાજિક સ્વરૂપ આપવાનો આ શુદ્ધિપ્રયોગ સમાજ જીવનના અભ્યાસુઓ માટે અભ્યાસ કરવાને ભરપૂર મસાલો પૂરો પાડી શકે તેમ છે.
૧૧ “જ્યાં
જ્યાં જે જે યોગ્ય છે...”
તાલુકદારી જમીનના કાયમી ગણોતિયા ખેડૂતો કાયમી હોવા છતાં કાયદાની છટકબારીઓને લઈને તે કાયમી ગણોતિયા છે, એવું સાબિત કરવા શક્તિમાન નહોતા. તેથી તેમને ૧૪-૫૭ થી “ખેડે તેની જમીનના ગણોત કાયદાની જોગવાઈ લાગુ પડતી હતી. અને વળતર ઘણું મોટું આપવાનું થતું હતું. મુંબઈ સરકાર કાયદામાં સુધારો કરે તે માટે આ અંગે ભાલ નળકાંઠા ખેડૂતમંડળે શુદ્ધિ પ્રયોગ પણ કર્યો હતો. દરમિયાન મુંબઈના મહાદ્વિભાષી રાજ્યની રચના થઈ ગઈ હતી. અને મહેસૂલખાતું શ્રી રસિકલાલ પરીખના હસ્તક આવ્યું હતું. શ્રી રસિકભાઈ આ તાલુકદારી જમીનના પ્રશ્નથી સારી રીતે માહિતગાર થયા હતા
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
