________________
४७
અમારામાંથી કોઈકે દલીલ કરી કે, “મહારાજશ્રી, આપની વાત સાચી છે, પણ મંચ પર થોડી બેઠકો જ હતી. અને અમે નીચે બેસીએ અને કૉંગ્રેસી આગેવાનો ઉપર બેસે એમાં વિવેકદૃષ્ટિ પણ હતી.’
મુનિશ્રીએ વિવેકદૃષ્ટિ સમજાવતાં કહ્યું :
“આમાં વ્યક્તિગત કોઈ સવાલ જ નથી. વિવેકદૃષ્ટિ સાચવવા તો એમ પણ કરી શકાય કે, માત્ર રસિકભાઈ એક જ વક્તા હતા તો તેમના પૂરતી એક જ બેઠક મંચ પર રાખવી જોઈતી હતી. બાકી બધા નીચે બેસત. આપણો પ્રયોગ વ્યક્તિગત સાધના સાથે સમાજગત સાધનાનો પણ છે. અને તેથી સમાજનાં મૂલ્યો સુરક્ષિત રહે એ માટે સમાજમાં લોકમાનસ કઈ રીતે કામ કરે છે તે પણ ધ્યાનમાં રાખવા પૂરતી આ વાત છે.’’
લોકમાનસની પરખ, સામાજિક અસરો, અને કાર્યાનુસાર યોગ્યાયોગ્યતાનો વિવેક સમજાય તો જ મુનિશ્રીની આ વાતની ગડ બેસે, નહિતર મુનિશ્રી વિષે પણ ગેરસમજ થવાપણું નકારી શકાય નહિ. આ સંદર્ભમાં જ એક ઉલ્લેખ અહીં કરી લેવા જેવો છે.
શ્રી બાબુભાઈ જસભાઈ પટેલ ગુજરાત પ્રદેશ કૉંગ્રેસના જનરલ સેક્રેટરી કે એવા જ કોઈ ઉચ્ચ હોદ્દા પર હતા ત્યારે ગૂંદી આશ્રમમાં આવ્યા હતા. ગપશપ ચાલતી હતી એમાં બાબુભાઈએ પ્રસંગોપાત નિમિત્ત મળતાં કહી નાખ્યું કે
“સંતબાલજી પોતાને ઉચ્ચ તો માને જ છે, પણ એમની બેઠક પણ બધા કરતાં ઉચ્ચસ્થાને હોય તેવો આગ્રહ રાખીને બેઠક ઊંચી જ રખાવે છે.’
આ અંગે આગળ પાછળ અમારે સંતબાલજી સાથે થયેલી ચર્ચામાં અમારી સમજણ વધુ સ્પષ્ટ થઈ. આ સમજ આ જાતની છે. સમાજમાં પ્રથમ સ્થાન સાચા સાધુ સંતોનું હોય. (વેશધારી નહિ) પછીના સ્થાને સેવાવ્રતધારી લોકસેવકો રહે. ત્યાર પછી ઘડાયેલાં નૈતિક લોકસંગઠનો આવે અને સહુથી છેલ્લે લોકશાસન કર્તાઓનો નંબર આવે તો એ સમાજ વધુ ચેતનવંતો, તેજસ્વી અને પ્રગતિશીલ રહી શકે. આજે આ ક્રમ સાવ ઊલટો થઈ ગયો છે. સહુથી પહેલા ક્રમમાં સત્તાધારીઓ રહેતા હોય છે. નિકો તો તેમની સાથે સાંઠગાંઠથી બંધાઈને તે પણ પ્રથમ હરોળમાં જ ગોઠવાઈ જતા હોય છે. મતબેંકમાં ઉપયોગી લોકટોળાં (નૈતિક લોકસંગઠન નહિ) બીજે નંબરે, સત્તાના રાજકારણના હાથારૂપ લોકસેવકો ત્રીજે નંબરે, અને સાચા સાધુ સંતો તો ત્યાં હોય જ શાના ? પણ વેશધારી સાધુઓનો ક્રમ તો ત્યાં છેલ્લો જ. આશીર્વાદ કે મંગલ પ્રવચનનો લાભ (કે ગેરલાભ) લેવા પૂરતો જ હોય છે.
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
