________________
૮૪
આ ઘટના બની ૧૯૫૦માં તે વખતે, તપોમય પ્રાર્થનાનો સામુદાયિક અને લોકચેતના જગાડતા “શુદ્ધિ પ્રયોગ'ની શોધ થઈ ન હતી. તે શોધ ૧૯૫૧માં થઈ. એટલે કોર્ટ ચૂકાદાથી જ અટકી જવ યુ કોઈ પગલાં લઈ શકાયાં નહિ સિવાય કે ખેડૂત મંડળના જાગૃત આગેવાનોએ તેમનું સ્વાગત થતું અને સહકારી મંડળીનું સભ્યપદ અટકાવ્યું અને સંસ્થાગત કે સામાજિક પ્રતિષ્ઠા તેમને ન મળી.
આવી ઘટનાઓથી પ્રત્યક્ષ પરોક્ષ ઘડતર કાર્ય તો થતું જ રહ્યું.
૨૩ નબળાઈની ખતવણી બીજાના
ખાતે ન કરીએ સને ૧૯૫૬નું ચાતુર્માસ મુનિશ્રીનું ધોળકા ધમકવાડીમાં હતું. મુંબઈનું મહાદ્વિભાષી રાજ્ય રચવાનો નિર્ણય સંસદે લીધો કે તરત મહાગુજરાતની રચના કરવાનું આંદોલન શરૂ થયું. તોફાનો-ગોળીબાર અને માણસોનાં મૃત્યુનો આંક વધતાં મહાભયંકર તોફાનો ગુજરાતભરમાં ફાટી નીકળ્યાં. કેન્દ્રમાં અને ગુજરાતમાં કોંગ્રેસનું શાસન હોવાથી લોકોના રોષનું નિશાન કોંગ્રેસ બની. સ્થિતિ એવી થઈ કે, અમદાવાદમાં તો ધોળી ટોપી પહેરીને નીકળવું એ જ જીવનું જોખમ ! મહાદ્વિભાષીની તરફેણમાં કે મહાગુજરાતની વિરોધમાં એક શબ્દ બોલી શકાય નહિ, કોંગ્રેસી વ્યક્તિએ બહાર નીકળવું ભારે થઈ પડ્યું. ગુજરાત કોંગ્રેસના આગેવાન શ્રી ઠાકોરભાઈ દેસાઈ એકલ પંડે લોકશાહીના બચાવમાં અને તોફાનોની વિરુદ્ધમાં મરણિયો પ્રયાસ નિર્ભયતાથી કરતા. શ્રી મોરારજી દેસાઈએ પણ ઉપવાસ કર્યા. પંડિતનહેરની બીજી ઑક્ટબર-પ૬ની જાહેર સભા હતી. તેની સામે શ્રી ઈન્દુલાલ યાજ્ઞિકની સમાંતર જાહેર સભા પણ યોજવામાં આવી.
પં. નહેરુએ ઘણા વ્યસ્ત હોવા છતાં શ્રી ઢેબરભાઈના પ્રયાસથી ભાલ નળકાંઠા ખેડૂતમંડળના પ્રતિનિધિમંડળને શાહીબાગ સરકીટ હાઉસમાં મુલાકાત આપી. મંડળે દ્વિભાષીના નિર્ણયને આવકારવા સાથે વિકેન્દ્રિત વહીવટ માટેની એક યોજનાનું સૂચન કરતું નિવેદન પંડિતજીને આપ્યું. તે અક્ષરશઃ વાંચીને પંડિતજીએ ધન્યવાદ આપ્યા. અને વહીવટી વિકેન્દ્રિકરણના સૂચનો વિશે પ્રતિભાવ આપતાં કહ્યું કે, “બહુત દૂરી કી બાત હૈ !”
શ્રી નવલભાઈ શાહે “આંધી અને ઉપવાસ' નામે પુસ્તિકા લખી તે સંસ્થાએ મોટા પ્રમાણમાં છપાવી વહેંચી. સંસ્થાએ ગામડાંઓમાં ઝુંબેશરૂપે પ્રવાસ ગોઠવ્યો
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
