________________
સ્ટેશન ઊતરી ગુંદી આશ્રમ પહોંચી ગયો. પરિવારનાં સહુ જાગતાં બેઠાં જ હતાં, ખુશી આનંદથી પ્રસન્ન પ્રસન્ન થઈ ગયાં.
સંત સમાગમથી કેવું ઘડતર થતું જાય છે તેનો એક વધુ અભુત અને રોમાંચકારી અનુભવ થયો. ૨૫ અવધાન એ ચમત્કાર નથી
સ્મરણશક્તિ છે મુનિશ્રીની સ્મરણશક્તિ ઉચ્ચ પ્રકારની હતી. આર્થિક સ્થિતિ કુટુંબની સાવ કંગાળ હોવાથી પ્રાથમિક શિક્ષણ પણ પૂરું કરી શક્યા નહોતા. મોસાળ બાલંભામાં થોડું ભણીને કમાવા મુંબઈ ગયા હતા. બુદ્ધિના તેજસ્વી હોવાથી નોકરી ધંધામાં નાની વયે સારી પ્રગતિ કરી, પણ ભણતર તો ઓછું જ રહ્યું. ૨૫ વર્ષની વયે નાનચંદ્રજી મહારાજ પાસે દીક્ષા લીધા પછી જ અભ્યાસ વધાર્યો. પાંચેક વર્ષમાં તો શાસ્ત્રો કંઠસ્થ કરી લીધાં. ગુજરાતી, સંસ્કૃત અને માગધી ભાષામાં પ્રવીણ થયા. એકાગ્રતા અને સ્મૃતિની તીવ્રતા જોઈ એમને ભણાવનારા પંડિતો પણ આશ્ચર્ય પામતા. અવધાનના પ્રયોગો પણ કરતા થઈ ગયા. શતાવધાની થતાં નાનચંદ્રજી મહારાજ સાથે અજમેરમાં સને ૧૯૩૩માં મળેલા અ.ભા. સાધુ સંમેલનમાં ગયા. ત્યાં અવધાનના પ્રયોગો કરીને આખા સંમેલનને પ્રભાવિત કર્યું “ભારતરત્ન'નો ખિતાબ મેળવ્યો.
શતાવધાન એ કોઈ ચમત્કાર નથી. સ્મરણશક્તિનો અભ્યાસ કરીને, તેને કેળવી માણસ અવધાનમાં આગળ વધી શકે છે. પરંતુ ત્યારે તો અવધાનને ચમત્કાર સમજવામાં આવતો. સંતબાલજીને પણ આ અવધાનને લઈને લોકો ચમત્કારિક સાધુ તરીકે ઓળખવા લાગ્યા હતા. પણ સંતબાલજીને આનો ખ્યાલ આવી જતાં પછીથી અવધાનના જાહેર પ્રયોગો કરવાનું બંધ રાખ્યું. “શતાવધાનીનું બિરુદ પણ છોડ્યું.
વિરમગામના સને ૧૯૪૫ ના મુનિશ્રીના ચાતુર્માસ દરમિયાન કોઈ કે તેમને એવધાનના પ્રયોગો કરવા કહ્યું. ત્યારે એમણે એમ કહીને ના પાડી કે એનાથી લોકોમાં ચમત્કારની માન્યતાને ઉત્તેજન મળે છે. ખરેખર તો એ સ્મરણશક્તિ કેળવવાનો વિષય છે. મુનિશ્રીએ “સ્મરણશક્તિના પ્રયોગો' વિષય ઉપર એક પુસ્તક પણ લખ્યું હતું. તે વાત પણ ત્યારે જાણી. પછી તો એમ થયું કે, ભલે અવધાનના પ્રયોગો તરીકે નહિ તો, લોકશિક્ષણ
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
