________________
ex
મુનિશ્રીએ આ લખાણના અનુસંધાનમાં જ લખ્યું છે : “ભાલ નળકાંઠા પ્રાયોગિક સંઘની નિયામક સમિતિમાં યોગ્ય ધનિક મળવા છતાં પણ હાલ ન લેવાના મારા આગ્રહમાં ઉપલી દૃષ્ટિ છે. તેમાં ધનિકો સામે સંઘને ધૃણા છે એમ કોઈ ન કલ્પે તેમજ સંઘ ધનિકો પાસેથી ધનની આશા છોડી દે છે એમ પણ નથી. માત્ર ધન ખાતર જ સમાજ, રાષ્ટ્ર અને ધાર્મિક ક્ષેત્રોમાં ધનિકોને જ અગ્રસ્થાન મળ્યું છે ને તેને લીધે સમાજમાં શોષણને જે પ્રતિષ્ઠા મળી છે તે અયોગ્ય પ્રતિષ્ઠાને તોડી નાખવાનો જ ઉપરનાં વિધાનમાં મારો આશય છે.
હું ધનિકોને પણ વિનવવા માગું છું કે, હવે તેઓ કોઈ સ્થળે અગ્રપદની આશા ન રાખે અને સેવા માર્ગ સ્વીકારે. આપણે સામાજિક કાર્યોમાં ધનિક વર્ગને અપનાવવો જોઈએ. એટલું જ નહિ પણ પ્રેરવો પણ જોઈએ જ. પરંતુ આથી ધનિક વર્ગની વ્યક્તિઓને સમાજ ઘડતરની સંસ્થાઓમાં પ્રમુખપદ તો આજે નહિ જ આપી શકાય.' ‘સંતબાલ’
દાન કર્તવ્ય દૃષ્ટિએ આપવું
સન ૧૯૪૮-૪૯ની આ વાત છે. મુનિશ્રી અમને કાર્યકરોને – સંઘના સભ્યોને આ મતલબનું એટલા માટે સમજાવતા હતા કે, સન ૧૯૪૮નું ચોમાસું સદંતર નિષ્ફળ જવાથી ભાલ નળકાંઠામાં દુષ્કાળ પડ્યો હતો. શ્રી રવિશંકર મહારાજ તે વખતે સંઘના પ્રમુખ હતા, તેમના અધ્યક્ષ પદે દુષ્કાળમાં કામ કરવા માટે એક સમિતિની રચના કરવામાં આવી હતી. આ સમિતિનું નામ શું રાખવું અને ફંડની અપીલ કરવાની હતી તો તેમાં સંઘની દૃષ્ટિ કેવી હોય એ સમજાવતા હતા.
લાંબી ચર્ચા વિચારણાને અંતે ભાલ નળકાંઠા દુષ્કાળ કર્તવ્ય સમિતિ એ નામ રાખવામાં આવ્યું અને ફંડ લેવામાં રાખવાની કાળજી વિષે સહુ સભાન બન્યા, જાગૃત થયા. જોકે આની ગડ બધાને બેસી ગઈ હશે એની ખાતરી તો નહોતી. કારણ કે ફંડ કેમ થાય છે અને ફંડ આપનાર કેવી અપેક્ષા રાખે છે તેની કંઈક ખબર હોવાથી મુનિશ્રીની વાત તો સામા પૂરે તરવા જેવી તે વખતે લાગે તે સ્વાભાવિક હતું. પણ ધારવા કરતાંયે સારો જવાબ બધેથી મળ્યો અને હેમખેમ દુષ્કાળ પાર પડ્યો.
સરકારી ગ્રાન્ટ એ ઉપકાર નથી
અને તરત એકાદ વરસમાં જ સને ૧૯૪૯-૫૦માં જ તે વખતની મુંબઈ સરકારે દરેક જિલ્લામાં સર્વોદય યોજના મંજૂર કરી, અમદાવાદ જિલ્લામાં આ
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
