________________
૫૪
૧૪ તત્ત્વજ્ઞાનની બાળપોથી
“તમે ગમે તેટલા અને ગમે તેવા પ્રયત્ન કરો. અમારાં પ્રારબ્ધ જ એવાં હોય ત્યાં શું થાય ?’ સભામાંથી એક ખેડૂત આગેવાન બોલ્યા.
“પણ આમાં અમારે તો કંઈ ક૨વાનું જ નથી. જે કરવાનું છે તે તો તમારે જ કરવાનું છે. એમાં વચ્ચે પ્રારબ્ધ ક્યાં આવે છે ?” અમે કહ્યું.
એ ખેડૂત આગેવાને જવાબમાં કહ્યું : “જુઓને, અત્યારે કાલાંના ભાવ પાંચ-છ રૂપિયા થઈ ગયા છે. કોઈ હાથમાં ય ઝાલતું નથી. શરૂમાં વેચ્યાં તેમને ૯ થી ૧૦ રૂપિયાના ભાવ મળ્યા. એ તો જેવાં જેનાં પ્રારબ્ધ !’
ધંધૂકા તાલુકામાં ખેડૂતોનાં કાલાં કપાસ એકઠાં કરી તેને લોઢાવી રૂ વેચવા માટે સહકારી જિન પ્રેસ કરવાનાં હતાં, તેના પ્રચાર માટે અમે ગામડે ફરતા હતા. લગભગ પ્રારબ્ધવાદી આવી મનોદશામાં કામ લેવું કઠણ તો હતું, પણ ખેડૂતમંડળે એક ઝુંબેશરૂપે ગામેગામ સભાઓ કરીને પ્રચાર કાર્ય ચાલુ રાખ્યું હતું.
મુનિશ્રીની બોધવાણીમાંથી થોડુંક સમજાયેલું તે અમને પ્રચારમાં ઘણું ઉપયોગી થતું, આ પ્રારબ્ધવાળી વાત અમે પકડી લીધી અને વાતો ચાલી. “તમારી એ વાત સાચી કે પ્રારબ્ધ આપણા હાથમાં નથી. પણ પ્રારબ્ધ સિવાય પણ બીજું ઘણું સમજવા જેવું છે. તે જો સમજીએ તો પણ લાભ મેળવવામાં તે ઉપયોગી બની શકે” અમે કહ્યું.
“તે સમજાવોને ? સમજવા તૈયાર છીએ' ખેડૂતો બોલી ઊઠ્યા. “તમારે ઘઉંનો સારામાં સારો પાક લેવો હોય તો શું કરો છો ?' “ખેતર ખેડીને સાફ કરીએ. હળ, લાકડાં, વાવણીઓ, બધો સંચ બરાબર તૈયાર રાખીએ. બળદને તાજામાજા બનાવીએ. ઘઉંનું બિયારણ પણ સંઘરીએ. અને વરસાદ આવે, જમીન વરાપે કે તરત ઘઉં વાવીએ' ખેડૂતોએ કહેવા માંડ્યું.
“બરાબર, પણ ઘઉંનું બી સડેલું હોય કે કસ વિનાના મોળા ઘઉં હોય તો ?’ અમે પૂછ્યું.
‘સડેલા ઘઉં તો ઊગે જ નહિ. અને મોળા કસ વિનાના ઘઉંનો પાક પણ સારો ન થાય. ઉતારો પણ ઓછો ઊતરે-એટલે ઘઉંનું બિયારણ તો સારું સત્ત્વવાળું
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
