________________
30
રૂપ ચિહ્નો છે. એ સાધન છે સાધ્ય નથી. સાધનામાં એ હોવા અનિવાર્ય ઉપયોગી નથી. સાધુ દીક્ષા વખતે મારા દીક્ષાગુરુએ, નાનચંદ્રજી મહારાજે એ ચિહ્નો મને આપ્યાં છે. એમણે આપ્યાં છે તો પાછાં લેવાનો એમનો અધિકાર મને માન્ય છે. એ પાછાં આપું એમ ઇચ્છતા હોય તો તરત જ પાછાં આપી દઈશ, એ સિવાય બીજા ઇચ્છે માટે મારે પાછાં આપી દેવાં એ વાત મને માન્ય નથી. સિવાય કે એ સાધનો મારી સાધનામાં બાધક લાગે તો કોઈનાયે કહ્યા વિના પણ હું એનો ત્યાગ કરી દઉં.”
આમ વર્ષો સુધી આવી ચર્ચાઓ થતી રહી. દરમિયાન મુનિશ્રી સૌરાષ્ટ્ર પ્રવાસમાં જવાના હતા ત્યારે એમના દીક્ષાગુરુ નાનચંદ્રજી મહારાજે શ્રી મણિભાઈ પટેલને બોલાવી કહ્યું, “સંતબાલજી માટે લોકોને ખૂબ માન છે. એમના વિચારોને જૈન સમાજને મોટા પ્રમાણમાં લાભ મળે તે માટે તમે એને એટલું સમજાવો કે તે સૌરાષ્ટ્રના વિહારમાં આવે તે દરમિયાન એક મીરાંબહેનને સાથે ન લાવે. નાહક બિનજરૂરી ચર્ચા થાય એવું નિમિત્ત શા માટે આપવું ?’’
મણિભાઈએ કહ્યું : “ખૂબ વિચાર કર્યા પછી જ મીરાંબહેનને સાથે રહેવામાં મુનિશ્રીએ સંમતિ આપી છે. એટલે હવે એ આમ સાથે નહિ લાવવામાં સંમત નહિ થાય એમ હું માનું છું.”
નાનચંદ્રજી મહારાજે મણિભાઈના ભાથામાં સાત્વિક તીર બંધાવતા હોય એમ એક આધાર આપ્યો.
“જુઓ મણિભાઈ, જગદ્ ગુરુ શંકરાચાર્યે પણ કહ્યું છે કે; ‘યદ્યપિ શુદ્ધમ્ લોવિરુદ્ધમ્, નાચરણીયમ્ નાકરણીયમ્' સત્ય હોય, શુદ્ધ હોય, પણ જો લોકમત તેનાથી વિરુદ્ધ હોય તો તેવું કામ ન કરવું, ન આચરવું. આ અનુભવનું સૂત્ર છે જ ને ?’’
મણિભાઈએ જો કે તરત સૂઝ્યું તે સૂત્ર નાનચંદ્રજી મહારાજને કહ્યું તો ખરું જ કે, “મહારાજશ્રી આપની વાત તો સાચી છે, પણ અનુભવનું સૂત્ર એ પણ છે જ ને કે -
ત્યજેદેકંકુલસ્થાર્થે, ગ્રામસ્યાર્થેકુલત્યજેત્ । ગ્રામં જનપદસ્યાર્થે, હ્યાત્માર્થેપૃથિવીત્યેજેત્ ॥
(કુળ સમસ્તના હિતમાં વ્યક્તિ જોખમી બનતી હોય તો તેવી વ્યક્તિને તજવી, ગામના હિતમાં કુળ આડું આવતું હોય તો કુળને તજવું, અને દેશના
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
