________________
૩૯ ભિગ્રહ પૂરો થાય છે ત્યારે ચંદનબાળાને હાથે થયેલ પારણા પ્રસંગે ચંદનબાળાના થિની બેડીઓ તૂટી ગઈ. તે પ્રસંગને મુનિશ્રી રસિક અને રોચક ભાષામાં ર્ણવી કહેતા કે, આ ઘટના ઇતિહાસ હોય કે રૂપક હોય, પણ તેનો સાર તો એક જ છે કે તે કાળે સ્ત્રીને ઢોરની જેમ જાહેર લીલામથી ગુલામ તરીકે વેચવામાં બાવતી. સ્ત્રીને શાસ્ત્ર ભણવાનો, સાધ્વી બનવાનો અધિકાર નહિ હતો. સ્ત્રીને મોક્ષનો, કેવળજ્ઞાન પામવાનો કે તીર્થકર થવાનો અધિકાર જ નથી. કારણ સ્ત્રી જાતિમાં એ ક્ષમતા જ નથી, એવી માન્યતા એ વખતના સમાજમાં હતી.
મલ્લીદેવી ૧૯મા તીર્થકર થયા તેમને મલ્લીનાથ સંબોધન લગાવી દીધું તે આવી માન્યતાનું જ સૂચક છે.
સંતબાલજી સમજાવતા તેમાંથી અમે એવું સમજ્યા કે, સ્ત્રી-પુરુષમાં હેલા ચેતનની કે આત્માની ક્ષમતા સમાન જ છે. બન્નેની પ્રકૃતિમાં ગુણ ધર્મની ભિન્નતા છે તે તો સંસારમાં સંતાનોત્પત્તિનું સર્જન કાર્ય ચાલુ રાખવાનું છે તેને કારણે કુદરતી ગુણધર્મ સ્ત્રી-પુરુષમાં કુદરતે જ ભિન્ન નિર્માણ કર્યા છે. સ્ત્રીએ સંતાનનું બીજ ગ્રહણ કરવાનું, સંઘરવાનું, સંવર્ધન કરવાનું, ઉછેરવાનું વગેરે કામો કરવાનાં છે, તેથી તેના ગુણધર્મોમાં સમર્પણતા, ગ્રહણશીલતા, સહિષ્ણુતા, કોમળતા અને મૃદુતા, કષ્ટ સહેવાની ઘસાવાની શક્તિ એ બધું પુરુષ કરતાં વિશેષ પ્રમાણમાં છે. માટે જ સ્ત્રી સંતાનપ્રાપ્તિ અને સંતાનોનો ઉછેર સુપેરે કરી શકે છે. એ જ રીતે પુરષ, બીજ આપનાર હોવાથી તેનામાં આક્રમકતા, શૌર્ય, કૌવત વગેરે ગણધર્મો વિશેષપણે છે. એ છે તો તે સુપેરે બીજારોપણ કરી શકે છે. પરંતુ આ વિશેષતાઓ એ કંઈ શ્રેષ્ઠપણાનું કે હીનપણાનું અથવા ઊંચા નીચાપણાનું સૂચક નથી. શ્રેષ્ઠતા, હીનતા, ઉચ્ચતા કે નીચતા એ તો દરેક વ્યક્તિનાં કેવા કર્મો છે તેના ઉપરથી જ તેનું માપ નીકળી શકે.
આવી સમજણ મળતી હોવા છતાં જૂના સંસ્કારવશ અને મહદઅંશે વાતાવરણ પણ હજુ પુરુષપ્રધાન સમાજરચનાને અનુરૂપ હોઈ અમે, કાર્યકરો પણ હજુ સ્ત્રી પુરુષ સમાનતાનો વ્યવહાર કરવામાં ઘણા ઊણી ઊતરીએ છીએ. ત્યારે મુનિશ્રીનું જીવનકાર્ય કંઈક દીવાબત્તીનો પ્રકાશ ફેલાવીને ફેરફાર કરવાનું સૂચવી જાય છે.
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
