________________
૪૦
૯, છાણિયા ઘઉં
સન ૧૯૪૬નો “વિશ્વવત્સલ ચિંતક વર્ગ” અરણેજ (તા. ધોળકા)માં હતો. એક આખો દિવસ સવારથી સાંજ સુધી વર્ગનાં તમામ ભાઈ-બહેનો ગૂંદી ગામની સીમમાં આવેલ “અચલેશ્વર મહાદેવ” (હાલનો ગૂંદી આશ્રમ)માં મુનિશ્રીની સાથે રહ્યાં. ગૂંદી ગામની જાણીતી વેપારી પેઢી શેઠ ચતુર ગોકળના યુવાન પુત્ર હરિભાઈ વર્ગમાં દાખલ થયા હતા. તે કહેતા હતા કે, “આ મહાદેવ અને આ તળાવ તથા રાયણ, જાંબુ, આંબલીની ઘટાદાર ઝાડી, નાની એવી ફૂઈનું મીઠું ધરાક પાણી એ બધું જોઈને અમે એને ભાલનું કાશ્મીર કહીએ છીએ.
સીધું સામાન સાથે જ લઈ ગયા હતા. જમી પરવારી બપોરના વર્ગનું મુનિશ્રીનું વ્યાખ્યાન સાંભળીને અમે વર્ગનાં થોડાં ભાઈ-બહેનો મુનિશ્રી સાથે ગૂંદી ગામના ભંગી વાસમાં ગયાં. તે વખતે વેપાર ધંધો વિરમગામની કાપડની દુકાન ઉપરાંત સિંધ હૈદરાબાદમાં પણ મારે હતો. એટલે ત્યારે હું હૈદરાબાદથી અરણેજ વર્ગમાં આવ્યો હતો. ગૂંદીના ભંગીવાસમાં બે લીમડાનાં ઝાડ હતાં. ત્યાં મુનિશ્રી અને અમે બેઠા, ભંગીના સાતે ઘરનાં નાનાં મોટાં સહુ તરત ભેગાં થઈ ગયાં. મુનિશ્રીએ તેમને પ્રશ્નો પૂછી પૂછીને માહિતી મેળવી. છોકરાંઓ નાગાપૂગ, પુરુષોનાં શરીર તદ્દન ઉઘાડાં ટૂંકા ઢીંચણ સુધીનાં પનિયાં (ધોતીને એ પાનિયું કહેતા) તે પહેરેલાં. માથે મેલખાયાં, સ્ત્રીઓ લાજ કાઢીને એક છાપરાની ઓસરીમાં અવળે મોઢે ટોળે મળીને બેઠેલી. ઘર કહેવાય એટલું જ, માટીનાં પડું પડું થાય તેવાં ભીંતડો. બારણાં તો કોઈક જ ઘરને. છાપરાં ઉપર દેશી નળિયાં. જૂનાં પતરાં. એક નાનો અંધારિયો ઓરડો. નાની ઓસરી. એકાદ ઘરમાં અમે નજર ફેરવી તો માંડ માંડ અંધારામાં જોયું કે ઓરડામાં બેએક જૂના ડબા, ચૂલો, એક વાંસડાની વળગણી ઉપર ગાભા જેવાં બેત્રણ લૂગડાં, એક માટલું એમ દેખાયું.
આવી કારમી ગરીબીમાં ખોડાભાઈ, કસુભાઈ, મોહનભાઈ વગેરે ભંગીભાઈઓએ કહ્યું : 'મજા, મજો છે બાપજી.'
“કામ શું કરો છો ?' એવા પ્રશ્નના જવાબમાં સાંભળ્યું કે –
‘સારા પરતાપ ગામના. રોજ સવારે વાસીદાં વાળીએ તેનો રોટલો મળે છે. સારે માટે ગળ્યું મોટું કરાવે. કદીક લૂગડુંય આલે.'
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
