________________
૩૨
મીરાંબહેને “સંતબાલ : મારી મા પુસ્તિકા લખી છે. એની પ્રસ્તાવનામાં આ સંદર્ભમાં અમે ધર્મરાજા અને કૂતરાનું ઉદાહરણ ટાંકતાં લખ્યું છે તેમ, ધર્મરાજા જેવા ધર્મપુરુષ સાથે થોડાં પગલાં કૂતરાએ સહપ્રવાસી તરીકે ભય હતાં. તે કૂતરાને બહાર રાખી, પોતે એકલાને માટે સ્વર્ગમાં પ્રવેશ મેળવવા સ્વર્ગના દરવાજા ઊઘડતા હોય અને કૂતરાને સાથે રાખવાથી સ્વર્ગના દરવાજા બંધ રહેતા હોય તો ધર્મરાજાનો સ્વધર્મ એમ કહે છે કે જેણે પોતાનો સત્સંગ, ભલે થોડાં ડગલાં પણ કર્યો છે તેને જાકારો આપીને પોતાને એકલાને સ્વર્ગ મળતું હોય તોપણ જોઈતું નથી.
તો સંતબાલજી જેવા સત્યાર્થી પુરુષનો સંગ વર્ષો સુધી કર્યો. અને પરિણામે અનેક અપમાનો, આક્ષેપો, મેણાં-ટોણાં અને ટીકાઓ સહી લીધાં અને પોતાનાં ઉચ્ચ ચારિત્ર્યનાં અને ભક્તિશ્રદ્ધાના બળે ટકી રહ્યાં તેમને સંતબાલજી કેમ જાકારો આપી શકે ?
છેલ્લે છેલ્લે સંતબાલજીએ કરેલી વાત અને બતાવેલું વલણ પણ સમજવા જેવું છે.
સંતબાલજી સને ૧૯૬૮ ના ચાતુર્માસથી ૧૯૮૨ના માર્ચ સુધી પૂરા ચૌદ વર્ષ ચિચણીમાં સ્થિરવાસ રહ્યા. મહાવીરનગર આંતરરાષ્ટ્રિય કેન્દ્ર-ચિંચણીના ચાર વિભાગ : (૧) નાનચંદ્રજી મહારાજ વિભાગમાં સાધુસમાજને, (૨) શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર વિભાગમાં નિવૃત્ત અને સાધનાલક્ષી વાનપ્રસ્થી સાધકોને, (૩) ગાંધીજી વિભાગમાં સમાજ પરિવર્તનનાં રચનાકાર્યો માટેના સમાજસેવકોને અને (૪) પંડિત જવાહરલાલ નહેરુ વિભાગમાં રાજ્ય શાસનકર્તાઓને યુગાનુરૂપ તાલીમ આપવાની યોજનાનું ભવ્ય અને સુરેખ ચિત્ર મુનિશ્રીની કલ્પનામાં હતું.
બીજી અનુકૂળતાઓ તો મળી રહેવાનો સંભવ કલ્પી શકાતો હતો પણ એક મોટી પ્રતિકૂળતાનો કેમ ઉકેલ કરવો એની કશી ગડ કોઈને બેસતી નહોતી. આ પ્રતિકૂળતા તે મીરાંબહેનની પ્રકૃતિ.
મીરાંબહેનની કસોટીનો ગજ “સંતબાલ”.
એ ગજે મીરાંબહેન પોતે તો કસોટીમાં ઉત્તીર્ણ થાય પણ કેન્દ્રમાં આવનાર દરેકની કસોટી પણ એ ગજથી કરવા મીરાબહેન બેસી જાય. ભાગ્યે જ કોઈક એમાં પાસગુણ મેળવી શકે. અને ટોક્યા-વઢ્યા વિના એમનાથી રહી શકાય જ નહિ“સત્યં વદ પ્રિયં વદ" એ સૂત્રના પ્રથમ ભાગનો બરાબર અમલ તે
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
