________________
૧૩
સંસ્કાર એટલે સાચવેલો તેને પરિણામે બચત થવી તો એક બાજુ રહી, પણ કમળાને મળેલા છાબના (લગ્ન પ્રસંગે) અને બીજી ભેટ સોગાદ સગાંઓમાંથી મળેલી તે અંદાજે ત્રણેક હજાર, એમનું સ્ત્રીધન પણ ઘર ખર્ચમાં જ પૂરું થઈ ગયેલું. શરૂમાં પેટી રેંટિયા પર અને પછી અંબર ચરખા ઉપર મુખ્ય કમળા અને ગૌણ સ્થાને હું એમ કાંતતાં. જરૂર કરતાં પણ વધુ અંબર કતાઈ થતી. તે પૂરક બનતી. ભંગી પરિવારો તો ગૂંદી આશ્રમની શરૂઆત થઈ ત્યારથી અમારા ઘરના રસોડા પાણિયારા સુધી આપ્તજન તરીકે જ પહોંચી ગયા હતા.
વીસ વર્ષ એક ધારાં ગયાં. દરમિયાન કુલ ત્રણ દીકરી એક દીકરો અને એમનો અભ્યાસ તથા મારી માંદગી અને ઓપરેશનો તથા સારવાર માટે – હવાફેર માટે ચોરવાડ, પૂના, ઉરૂલીકાંચન, અમદાવાદમાં વૈદ્યરાજ રસિકલાલ પરીખની સંજીવની હોસ્પિટલ એમ બબ્બે ત્રણ ત્રણ અને ચચ્ચાર મહિના સુધી રહેવાનું. છેલ્લે ૧૯૬૮માં ડીયોડીનલ અલ્સરનું હોજરીનું ભારે ઑપરેશન મુંબઈ હરકિસનદાસ હૉસ્પિટલમાં કરાવ્યું અને લાંબો સમય મુંબઈ-ચિચણમાં આરામ માટે રહેવાનું થયું. ત્યારે મારા પરિવાર સહિતની યોગક્ષેમની સંપૂર્ણ ખેવના ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ પરિવારે અને સંસ્થાઓએ જે પ્રેમ, ઉષ્મા અને આત્મીય ભાવે રાખી છે તે શબ્દોમાં વર્ણવી શકાય એમ જ નથી.
ત્રણ દીકરી અને એક દીકરાના લગ્નો થયાં ત્યારે પણ જે હૂંફ અને મદદ મળી છે તેનું પણ એમ જ છે. દરેકે દરેક પ્રસંગે કલ્પના ન કરી હોય તે રીતે આર્થિક મૂંઝવણ સહજ રીતે ટળી ગઈ છે.
એક લગ્ન પ્રસંગે ગામડેથી એક ખેડૂતે આવીને નોટોનું બંડલ મારા હાથમાં મૂકીને કહ્યું : “આ મારી દીકરીનાં લગ્ન છે. એમાં વાપરજો .”
મેં કહ્યું : “પણ હું તો આમ કોઈના લેતો નથી.”
તરત કહેવા લાગ્યા : “તે, જ્યારે પાછા આપવા હોય ત્યારે આપજો ને? અત્યારે છે તો આપું છું. બીજા પણ મોકલીશ.”
મારે જરૂર નહોતી એટલે ના કહેવરાવી કે હવે ન મોકલશો. વર્ષો પછી આ રકમ પૂરેપૂરી પાછી આપી દીધી હતી.
બીજા એક લગ્ન પ્રસંગે એક ખેડૂતે રૂ. ૩OOO- મોકલ્યા અને કહેવરાવ્યું કે, “બીજા જોઈએ તો કહેવરાવજો, અને જ્યારે પાછા આપવા હોય ત્યારે આપજો.”
સંત સમાગમનાં સંભારણાં
