________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
૨
૫
)
லலலலலலலல
શ્રી સૂયગડાંગ સૂત્રો
| | ડૉ. રશ્મિભાઈ જે. ઝવેરી છે (૧) નામબોધ અને વિષયવસ્તુ :
કરી હતી ૨ દ્વાદશાંગીમાં બીજું આગમ છે-“સૂયગડો’–સૂયગડાંગ સૂત્ર. (૭) વિસ્તૃત વિવેચન અને ટીકા-આચાર્ય તુલસીના હૈ દૈનિર્યુક્તિકારે આના ત્રણ ગુણનિષ્પન્ન નામો બતાવ્યાં છે-૧. વાચના-પ્રમુખત્વમાં આચાર્ય મહાપ્રન્ને ૧૯૮૪માં પ્રસ્તુત સૂતગડ= સૂતકૃત, ૨. સૂ ાકડ=સૂત્રાકૃત અને ૩. આગમનો આઘોપાંત હિંદી અનુવાદ કરી પ્રત્યેક અધ્યયનની 8 સૂયગડ=સૂચાકૃત. સમવાયાંગ, નંદી અને અનુયોગદ્વારમાં આનું ભૂમિકા અને વિસ્તૃત ટિપ્પણો સહિત વિવેચન કર્યું છે. ડૉ. નામ “સૂયગડો’–સુયગડાંગ છે.
રશ્મિભાઈ ઝવેરીએ આનો ગુજરાતી અનુવાદ કર્યો છે. હૈ આના બે શ્રુતસ્કંધો છે. પ્રથમમાં સોળ અને દ્વિતીયમાં સાત (૪) આગમ વિષય-સાર : પ્રથમ શ્રુતસ્કંધ ૨ઉદ્દેશકો (અધ્યયનો) છે. સમવાયાંગમાં એનું પદપ્રમાણ છત્રીસ પ્રથમ સ્કંધના સોળ અધ્યયનો છે
હજાર બતાવવામાં આવ્યું છે. આ મુખ્યતયા “ચરણકરણાનુયોગ'ની (૧) સમય (સૂત્ર ૮૮). સમય એટલે દાર્શનિક સિદ્ધાંત. સ્વ છે ૮ શ્રેણીમાં છે કારણકે એ આચારશાસ્ત્ર છે. પણ શીલાંકસૂરિએ એને સમય એટલે જૈન-દર્શનના અને પર સમય એટલે જૈનેતર દર્શનના દ્રવ્યાનુયોગની કોટિમાં મુક્યું છે. કારણ એમાં જૈનદર્શનના તત્ત્વનું સિદ્ધાંતોનું પ્રતિપાદન આમાં છે. જેના સિદ્ધાંતોમાં બોધિS ઍઅને અન્ય તીર્થિકોના સિદ્ધાંતોનું વિવરણ છે.
(સમ્યકત્વ)નું મહત્ત્વ, કર્મબંધનનાં મુખ્ય કારણો, બંધનમુક્તિના ૨ ૨(૨) રચનાકાર, રચનાકાળ, ભાષા અને શૈલી:
માર્ગો, આદિનું પ્રતિપાદન છે. પછી પંચમહાભૂતવાદ આદિ દસ ૨ છે આના પ્રથમ શ્રુતસ્કંધની રચના ઈ. સ. પૂર્વે પાંચમી-છઠ્ઠી વાદોની ચર્ચા કરી એકાંતવાદી દર્શનોની નિસ્સારતા બતાવી છે. 8
શતાબ્દીમાં શ્રી સુધર્માસ્વામીએ કરી હતી. દ્વિતીય શ્રુતસ્કંધ વિષે જૈનદર્શનનો આત્મપ્રવાદ, લોકસ્વરૂપ અને અહિંસાની ચર્ચા કરી છે $કોઈ આધારભૂત માહિતી મળતી નથી. પ્રથમ શ્રુતસ્કંધ પદ્યશૈલીમાં છે. ૨છે, જ્યારે દ્વિતીયનો મોટો ભાગ ગદ્યશૈલીમાં લખાયેલો છે. આ (૨) વૈતાલીય (વૈતાલિક) (સૂત્ર સંખ્યા-૭૬) Bઆગામમાં રૂપક અને દૃષ્ટાંતોનો સુંદર પ્રયોગ જોવા મળે છે. આ અધ્યયનની રચના “વૈતાલીય' છંદમાં કરવામાં આવી છે. ૨ 2 આની ભાષા પ્રાચીન અર્ધમાગધી અને અનેકદેશીય છે. એમાં આના પ્રારંભમાં ભગવાન ઋષભદેવ તેમના અઠ્ઠાણુ પુત્રોને 2 માગધી ભાષાના વિશેષ પ્રયોગો જોવા મળે છે.
ઉપદેશ આપતાં કહે છે કે પ્રાણીની ભોગ ભોગવવાની ઈચ્છા અનંત છે (૩) સૂયગડાંગના વ્યાખ્યાગ્રંથો :
છે જે ક્યારેય પણ પદાર્થના ઉપભોગથી શાંત કરી શકાતી નથી. છે (૧) નિર્યુક્તિ : દ્વિતીય ભદ્રબાહુ સ્વામી (વિક્રમની પાંચમી-છઠ્ઠી એ માટે આ અધ્યયન દ્વારા વૈરાગ્યને વધારવા માટે અને સંબોધિને ૨
શતાબ્દી)એ ૨૦૬ ગાથાઓમાં રચેલો આ સૌથી પ્રાચીન વ્યાખ્યાન પ્રાપ્ત કરી સમાધિમય બનાવવા માટેના સુંદર ઉપાયો દર્શાવે છે. ૨ ‘ગ્રંથ છે, જે બીજા બધાં વ્યાખ્યાગ્રંથો માટે આધારભૂત છે. પ્રાકૃત (૩) ઉપસર્ગ-પરિજ્ઞા (સૂત્ર સંખ્યા-૮૨)
ભાષામાં અને પદ્યાત્મક શૈલીમાં રચાયેલા આ ગ્રંથમાં અનેક આમાં સંયમ-માર્ગમાં આવતાં અનુકૂળ અને પ્રતિકૂળ $મહત્ત્વપૂર્ણ ઐતિહાસિક સૂચનાઓ અને સંકેતો છે.
ઉપસર્ગો-પરીષહો-ઉપદ્રવોનું જ્ઞાન કરી, એના પર વિજય મેળવી, $ છે (૨) ચૂર્ણિ : જિનદાસગણિત પ્રાકૃત-સંસ્કૃતના મિશ્રિતરૂપ સમતા રાખવાની ચર્ચા છે. આમાં ચાર ઉદ્દેશક અને ૮૨ શ્લોક ૨ હૃભાષામાં રચાયેલી અને ગદ્યાત્મક શૈલીમાં રચાયેલી ચૂર્ણિ આગમના છે. પ્રથમમાં ઠંડી, ગરમી, યાચના, વધ, આક્રોશ, સ્પર્શ, લોચ, ૨ આશયને પ્રગટ કરે છે.
બ્રહ્મચર્ય, વધ-બંધન આદિ પ્રતિલોમ (પ્રતિકૂળ) ઉપસર્ગોનું છે છે. (૩) વૃત્તિ: શીલાંકસૂરિકૃત વૃત્તિ ઈસુની આઠમી સદીમાં સંસ્કૃત નિરૂપણ છે. બીજામાં સૂક્ષ્મ પ્રકારના અનુકૂળ ઉપસર્ગો-સંગ, ભાષામાં રચાયેલી છે.
વિપ્ન અને વિક્ષેપ-દ્વારા થતી માનસિક વિકૃતિનું વર્ણન છે. $ ૨ (૪) દીપિકા : ઉપાધ્યાય સાધુરંગે સંસ્કૃત ભાષામાં ઈ. સ. ત્રીજામાં અધ્યાત્મમાં થવાવાળા વિશાદનું કારણ-નિવારણ છે અને ૨ ૨૧૫૪૨માં આની રચના કરી હતી.
ચોથામાં કુતીર્થિકોના કુતર્કોથી માર્ગ ભૂલેલા લોકોની યથાર્થ 8 (૫) વિવરણ : હર્ષકુલે ઈ. સ. ૧૮૨૬માં સંસ્કૃત ભાષામાં અવસ્થાનું નિરૂપણ છે. Bઆની રચના કરી હતી.
(૪) સ્ત્રી-પરિજ્ઞા-(સૂત્ર-સંખ્યા ૫૬) આમાં સ્ત્રી દ્વારા ઉત્પન્ન () સ્તબક : ગુજરાતી ભાષામાં પાર્શ્વચંદ્રસૂરિએ આની રચના અનુકૂળ પરીષહોથી થતા વિષમ પરિણામનું સુંદર વર્ણન છે. સ્ત્રી
லலலலலலலலலல லலலலலலலலலலலலலலலலலல
லலலலலல
