________________
( ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
શ્રેઝવેરાત. સ્ત્રી, પુત્ર આદિ સચિત્ત અને અચિત્ત પદાર્થોનો સંગ્રહ હિતકારી, કલ્યાણકારી છે, સર્વપૂય રહેમરી-સર્વ જીવોનું ક્ષેમકુશળ Bઅને તેના ઉપર મૂભાવ પરિગ્રહ છે. લોભસંજ્ઞા વેરની વૃદ્ધિ કરનારી છે. જે રીતે પક્ષીઓને આકાશ, ભૂખ્યાને ભોજન, ૨ કરાવનાર છે, હિંસા અને મહાસંગ્રામનું નિમિત્ત છે.
તરસ્યાને પાણી, ડૂબતાને જહાજ, રોગીને ઔષધ સુખપ્રદ છે છે & પરિગ્રહના વિરાટ સ્વરૂપને પ્રદર્શિત કરવા ૩૦ પર્યાયવાચી તેનાથી પણ અધિકતર અહિંસા ભગવતી સર્વ જીવો માટે મંગલકારી ?
નામોની સૂચિ છે. ચારે જાતિના (ભવનપતિ, વાણવ્યંતર, છે. શ્રેજ્યોતિષી, વૈમાનિક) દેવો, ચક્રવર્તી, બળદેવ, વાસુદેવ, યુગલિક અહિંસાના વિવિધ પાસાંઓને ઉજાગર કરવા ૬૦ પર્યાયવાચી શ્રેમનુષ્ય કે સામાન્ય મનુષ્ય આદિ સમસ્ત સંસારના જીવો પરિગ્રહના નામોની યાદી છે. મહાવ્રતધારી મુનિ ભગવંતો, વિશિષ્ટ જ્ઞાની, ૨ પાશમાં જકડાયેલા છે. પરિગ્રહના આકર્ષણના કારણે હિંસા, લબ્ધિધારી, તપસ્વી, સ્વાધ્યાય-ધ્યાનમાં લીન, સમિતિ-ગુપ્તિવંત, 8 ‘અસત્ય, ચોરી, માયા-કપટ આદિ અનિષ્ટોનું સેવન કરી કર્મનો છકાયના રક્ષક, અપ્રમત્ત શ્રેષ્ઠ મુનિવરો તેમ જ તીર્થકર ભગવંતો છે ઉસંગ્રહ કરે છે. તેના પરિણામે ભવોભવની સુખશાંતિને નષ્ટ કરે અહિંસાનું સમ્યક્ રૂપે પાલન કરે છે. અહિંસાના આરાધક સાધુ છે.
સાધુચર્યાના નિયમોનું પાલન કઈ રીતે કરે તો અહિંસાનીૉ ૨ સુયગડાંગ સૂત્રની શરૂઆતમાં પરિગ્રહને સૌથી પ્રબળ અને આરાધના થઈ શકે તેનું વિસ્તાર વર્ણન છે. ભિક્ષાવિધિ દ્વારા સંપૂર્ણ ૨ પ્રથમ-બંધનનું કારણ કહે છે. પ્રશ્નવ્યાકરણ સૂત્રમાં પણ કહે છે અહિંસકપણે શરીરનો નિર્વાહ કરવાની એક અદ્ભુત-અનોખી? કે “વાસ્તવમાં પરિગ્રહ સમાન અન્ય બંધન નથી.’ એથી પણ કલાનું દર્શન કરાવ્યું છે. Sઆગળ વધીને કહે છે કે “શ્રેષ્ઠ મોક્ષમાર્ગ માટે આ પરિગ્રહ અહિંસા મહાવ્રતની સમ્યક્ આરાધના માટે પાંચ ભાવનાઓ છે : 6 આગળિયા રૂપ છે”- ડુમસ મોવરdવરકુત્તિપર્સ લિદ પૂનો પરિગ્રહ (૧) ઈર્ષા સમિતિ : જોઈ-પોંજીને યતનાપૂર્વક ચાલવું. સમસ્ત દુ:ખોનું ઘર છે- “સબૂકુqસfUU નયન’ માટે મોક્ષાર્થી (૨) મનઃ સમિતિ : પાપકારી વિચારો ન કરવા, પ્રશસ્ત વિચારોમાં લીન ૨ ઢસાધકે તે અવશ્યમેવ છોડવા લાયક છે.
રહેવું. * પાંચ આશ્રવદ્વારોના નિમિત્તથી બચવા માટે ધર્મનું શ્રવણ (૩) વચન સમિતિ: પરપીડાકારી વચનો ન બોલવા, હિત-મિત-પરિમિત છે $કરીને, તેનું આચરણ કરવામાં આવે તો જન્મ-મરણના દુ:ખને ભાષાનો પ્રયોગ કરવો. ૨ટાળી શકાય છે.
(૪) એષણા સમિતિ : ભિક્ષાવિધિ પ્રમાણે શુદ્ધ નિર્દોષ આહા૨૨ 8. किं सक्का काउंजे, णेच्छइ ओसहं मुहा पाउं।
પ્રાપ્ત કરીને અનાસક્ત ભાવે ભોગવવો. 8 जिणवयणं गुणमहुरं, विरेयणं सव्वदुक्खाणं।।
(૫) આદાન-નિક્ષેપણ સમિતિ : સંયમી જીવનમાં ઉપયોગી છે છે અર્થ : સમસ્ત દુ:ખોનો નાશ કરવાને માટે શ્રી જિનેશ્વર ઉપકરણો યતનાપૂર્વક ગ્રહણ કરવા, રાખવા અને તેને મૂર્છારહિત
ભગવાનના ગુણયુક્ત વચન મધુર ઔષધ છે. પરંતુ નિઃસ્વાર્થ ભોગવવા. દૃભાવથી દેવામાં આવેલા આ ઔષધને જે પીવા ઇચ્છતા નથી, કે બીજા અધ્યયનમાં દ્વિતીય સંવરરૂપ “સત્ય'વ્રતનું કથન છે. ૨ તેના માટે શું કહી શકાય?
વસ્તુના યથાર્થ સ્વરૂપને પ્રગટ કરે તે સત્ય ભાષા છે. સત્ય ભાષાથી ૨ * દ્વિતીય શ્રુતસ્કંધમાં પાંચ આશ્રવના પ્રતિપક્ષી પાંચ સંવરનું પણ જો કોઈ જીવનું અહિત થતું હોય, બીજાને અપ્રિય, અમનોજ્ઞ છે વર્ણન છે. તેના પ્રથમ અધ્યયનમાં સંવર રૂપ “અહિંસાનું સ્વરૂપ હોય તો તે ભાષા વર્યું છે. લોકમાં ઉત્તમ એવા સત્યવ્રતનો અચિંત્ય છે $દર્શન છે. હિંસાનો અભાવ તે અહિંસા છે. આચારાંગ સૂત્રનું મહિમા અભિવ્યક્ત કરતાં સૂત્રકાર કહે છે ઇહલૌકિક, પરલૌકિક, હૃપહેલું અધ્યયન, સૂયગડાંગ સૂત્રનું પહેલું અધ્યયન, દશવૈકાલિક ભૌતિક કે આધ્યાત્મિક કોઈ પણ કાર્યની સિદ્ધિ સત્યથી જ થઈ
સૂત્રના પહેલા અધ્યયનની પહેલી જ ગાથા આદિ આગમ સૂત્રોમાં શકે છે. સત્યના પ્રભાવે તોફાનમાં ફસાયેલું વહાણ ડૂબતું નથી, ૨ Bઅહિંસાની પ્રધાનતા છે. આગમ સૂત્રોમાં અહિંસા એટલી વ્યાપક માનવી વમળમાં તણાતો નથી, અગ્નિમાં બળતો નથી, પર્વતના 2 &છે કે જો અહિંસાને કાઢી લઈએ તો શેષ કાંઈ અવશેષ રહેતું શિખર પરથી પડવા છતાં મરતો નથી. દેવો પણ સત્યવાદીનો છે $નથી. તીર્થકરોના ઉપદેશોનો સાર અહિંસા છે.
સંગ કરવા ઇચ્છે છે, તેની સેવા-સહાયતા કરે છે. સત્યના પ્રભાવે છે કોઈ પ્રાણીને દુઃખ, ત્રાસ, પીડા ન આપી તેના પ્રાણની રક્ષા વિદ્યાઓ તેમ જ મંત્રો સિદ્ધ થાય છે. ૨કરવી તે અહિંસા છે. સર્વ મહાવ્રતોમાં અહિંસા વ્રત મુખ્ય છે. જે સત્ય સંયમનું વિઘાતક હોય, જેમાં પાપનું મિશ્રણ હોય, ૨ તેની સુરક્ષા માટે શેષ ચારે મહાવ્રત છે.
પીડાકારી, ભેદકારી, અન્યાયકારી, વેરકારી, મર્મકારી, નિંદનીય, 8 & સમસ્ત જીવોની અનુકંપા-રક્ષા પ્રધાન અહિંસા સર્વ જીવ માટે આત્મપ્રશંસા અને પરનિંદારૂપ હોય, તેવી ભાષા બોલવાનો નિષેધ છે
லலலலலலலலலலல லலலலலலலலலலலல
லலலலலல
