________________
2
૭ ૭ ૭ ૭ ૭
2
સૂગડાંગ સૂત્ર નામના બીજા અંગનું બીજું ઉપાંગ શ્રી રાયપર્સીય સૂત્ર છેઃ ‘સૂત્રકૃતાંગ-સૂયગડાંગ-સૂત્રકૃતમાં ૧૮૦ ક્રિયાવાદી છે. ? ૮૪ અક્રિયાવાદી, ૬૭ અજ્ઞાનવાદી, ૩૨-વનિયકો છે. સર્વ સંખ્યા ૩૬૩ પાંખડીની છે. તે સ્વસિદ્ધાંત સ્થાપે છે. નંદી અધ્યયનમાં પણ આ વાત લખી છે. પ્રદેશી રાજા પૂર્વે અક્રિયાવાદીમત ભાવિત
ર
2.
8
મનવાળો હતો. તેને આશ્રીને જીવ વિષયક પ્રશ્નો કર્યા. શ્રમણ કેશિકુમાર-ગણધારીએ સૂત્રકૃત સૂચિત અક્રિયાવાદીમતના ક ?ખંડનના ઉત્તરો આપ્યા. તે સૂત્રકૃતમાં કેશીકુમારે જે ઉત્તરો આપ્યા તેને જ અહીં સવિસ્તર કહ્યા છે. સૂત્રકૃત ગત વિશેષ પ્રગટપણાથી આ ઉપાંગ સૂબાંગનું છે.' આ વક્તવ્યતા ભગવાન મહાવીર સ્વામીએ ગૌતમને સાક્ષાત કહી છે. (મુનિ દીપરત્ન સાગર. 8 રાજા પ્રદેશીની કથા સંક્ષેપમાં આ પ્રમાણે છેઃ
ર.
2
૫૬
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
શ્રી રાયપસેણીય સૂત્ર
ઘડૉ. કલા એમ. શાહ
ભરતક્ષેત્રમાં આમ્લકંપા નામની સમૃદ્ધ નગરી છે. ત્યાંની પ્રજા ઈસુખરૂપ જીવી રહી હતી. ત્યાંના શ્વેત રાજા અને ધારિણીદેવી શુભ 2 લક્ષણવંતા અને વિશુદ્ધ હતા.
ર
8
2
8
ભગવાને જવાબ આપ્યો, ‘હે દેવાનુપ્રિય તમે ભવી સમ્યક્દૃષ્ટિ છો.’ ત્યારબાદ સૂર્યાભદેવને ૩૨ નાટક બનાવ્યા. છેલ્લું નાટક પ્રભુ મહાવીરના જીવનના પ્રસંગોનું હતું.
2
8
8 ગૌતમ ગણધરે પ્રભુને પૂછ્યું, ‘ભગવાન સૂર્યાભદેવે આગલા દભવમાં એવું શું કર્યું કે જેથી તેને આવી રિદ્ધિ સિદ્ધિ મળી?”
અહીં પ્રભુએ સૂર્યાભદેવના આગલા ભવની-પ્રદેશી રાજાના ભવની વાત કરી.
રે
*કથાર્ધ દેશની શ્વેતાંબિકા નગરીનો રાજા પ્રદેશી હતો. તે êનાસ્તિક અને હિંસક હતો. તેનો એક ચિત્તસારથિ નામનો દે કહ્યાણમિત્ર હતો. એકવાર રાજાની આજ્ઞા થકી શ્રાવસ્તી નગરીમાં ? ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ૧૭
2
તે નગરીના અંબસાલ વનમાં શ્રમણ ભગવાન શ્રી મહાવીર બની ગયો. ત્યારબાદ તે સર્વભાવથી ઉદાસીન રહેવા લાગ્યો. તેની
2
ગામેગામ વિહાર કરતાં પરિવાર સાથે પધાર્યા. આ સમયે (ઊર્ધ્વલોકમાં સૌધર્મ દેવલોકમાં સૂર્યાભદેવ ઉત્પન્ન થયા. સૂર્યાભદેવનું હત્યાં ભવ્ય સ્વાગત કરવામાં આવ્યું, સર્વ સુખ સંપન્ન હોવા છતાં તે ઉદાસ રહેતા હતા. એકવાર તેમણે આશ્વકંપા નગરીના
રાણી સૂરિકતાથી આ સહન ન થયું. તેણે પતિને મારી નાખવાનો 2 પેંતરો રચ્યો. પોતાના પુત્ર સુરિતને પણ સાથ આપવા કહ્યું, તે પરંતુ પુત્ર આ વાતમાં સહમત ન થયો. રાણીએ ભોજન, વસ્ત્રો, 2 આભૂષણો અને સૂંઘવાના પદાર્થોમાં ઝેર ભેળવી દીધું. કાંતિલ ઝે૨ રાજાના આંતરડામાં પ્રસરી ગયું. રાણીના કાવત્રાને જાણવા 2 છતાં પ્રદેશી રાજાએ સમતા ધારણ કરી રાણીને ક્ષમા આપી. બારો
2
2
ઉદ્યાનમાં પ્રભુ મહાવીરને જોયા. તેમનું પ્રવચન સાંભળવા તેઓ રંગયા. પ્રવચન પૂર્ણ થતાં સૂર્યાભદેવ પ્રભુને પ્રશ્ન પૂછ્યો,
ર
‘હે પ્રભુ હું ભવસિદ્ધ છું કે અભવસિદ્ધ છું, હું સમ્યગ્દષ્ટિ છું કે વ્રત ઉચ્ચાર્યા. અનશન કરી સંથારો લીધો. સર્વજીવ પ્રત્યે દયા? (મિથ્યાદષ્ટિ છું?'
રાખી કાળધર્મ પામ્યા.
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
___
૧૩
2
2
2
જવાનું થયું. તે નગરીનો રાજા જિતશત્રુ હતો. ત્યાં પાર્શ્વપ્રભુના સંતાન પરંપરાના કેશી શ્રમણ પધાર્યા હતા. ચિત્તસારથિ તેમની દેશના સાંભળવા પહોંચી ગયા. દેશના સાંભળી તેઓ બા વ્રતધારી શ્રાવક બન્યા. ચિત્તસારથિએ કેશી ભ્રમણને પોતાની ર નગરીમાં પધારવા વિનંતિ કરી પ્રભુ મહાવીર આમ્લકંપા નગરીમાં તે પધાર્યા અને ચિત્તસારથિ પોતાના મિત્ર પ્રદેશી રાજાને સદગુરુ
2
8
પાસે લઈ આવ્યો. પ્રદેશી રાજા નાસ્તિક હોવાથી કેશી શ્રમણને જડ અને અજ્ઞાની માનતો હતો. છતાં તેણે ચર્ચા શરૂ કરી. ‘દેહ અને આત્મા જુદા છે' એ ચર્ચા કરતી વખતે રાજાએ અનેક પ્રશ્નો? કેશી કામણને પૂછ્યા. કેશી શ્રમણે બધા પ્રશ્નોના ઉત્તરો ? ઉદાહરણાર્થે આપ્યો; પરંતુ રાજા 'દેહ અને આત્મા જુદા છે’ એ વાત સ્વીકારવા તૈયાર ન હતો. દયાળુ કેશી શ્રમણે રાજાની માનસિક સ્થિતિ જાણી લીધી કે રાજા પ્રદેશી વસ્તુતત્ત્વને શોધનારો 8 છે. તેથી કેશી શ્રમણે એક છેલ્લું ઉદાહરણ લોખંડના ભારાને વહન કરનાર પુરુષનું આપ્યું ત્યારે પ્રદેશી રાજાને સમજાયું. પ્રભુનો તે ઉપદેશ સાંભળ્યો, દિલમાં ઉતાર્યો અને બારવ્રતધારી શ્રમણોપાસક
2
ஸ் ஸ் ஸ்ஸ்ஸ்
ર
8
2
ત્યાર બાદ તે સૂર્યાભ નામના દેવવિમાનમાં સૂર્યાભદેવ રૂપે અને પછી મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં દૃઢ પ્રતિજ્ઞ રૂપે અવતર્યાં. સંયમ લઈ ઉત્કૃષ્ટ ભાવ ચાર પાતીકાઁ ખપાવી કેવી થશે.
8
2
આ સૂત્રમાં ત્રણ અધિકાર છે. (૧) સૂર્યાભદેવનો (૨) પ્રદેશી? રાજાનો (૩) દેઢ પ્રતિજ્ઞ વીનો, આ ત્રણ અધિકાર એક જ જીવ-આત્માના છે.
2
2
શ્રી નંદી સૂત્રમાં અંગ બાહ્ય ઉત્કાલ શ્રુતની પરિંગણનામાં 8 પ્રસ્તુત આગમનું નામ ‘રાયપ્પર્સીય' જોવા મળે છે. તેનું સંસ્કૃતમ રૂપાંતરણ રાજપ્રશ્નીય છે. આ આગમ એક જિજ્ઞાસુ રાજાના પ્રશ્નો ? સાથે સંબંધ ધરાવે છે. તેથી તેનું નામ રાજપ્રશ્નીય રાખવામાં તે
૭૭ ૫૭ ૭૭૭ ૭
