________________
૨૦
J U V W X Y
८०
×
2
પ્રથમ બે અધ્યયનમાં ક્રમશઃ ચંદ્રદેવ, સૂર્યદેવના પૂર્વભવનું નિરૂપણ ૨છે. ત્રીજા અધ્યયનમાં શુક્ર મહાગ્રહના પૂર્વભવનું વર્ણન છે. ચોથા અધ્યયનમાં બહુપુત્રિકા દેવીના પૂર્વ-પ્રક્ષાભવની વિટંબણાઓથી ભરેલી વિચિત્ર કથા છે. આ કથામાં સાંસારિક મોહમમતા કેવા પ્રકારની હોય તેનું આલેખન કર્યું છે. કથાના માધ્યમથી પુનર્જન્મ અને કર્મક્બના સિદ્ધાંતને પણ પ્રતિપાદિત કર્યા છે. બાકીના ?છ અધ્યયનોમાં પૂર્ણભદ્ર આદિનું પૂર્વભવ સહિત વર્ણન છે. દ સ્વનાંગ સૂત્રના ૧૦મા સ્થાનમાં દીર્ઘદશા નામક શાસ્ત્રના 2 દશ અધ્યયન કહ્યાં છે તે આ પ્રમાણે છે-૧, ચંદ્ર, ૨, સૂર્ય, ૩, શુક્ર, ૪. શ્રીદેવી, ૫ પ્રભાવતી, ૬. દ્વીપસમુદ્રોત્પત્તિ, ૭. બહુપુત્રી મંદરા, ૮. સ્થવિર સંભૂતિવિજય, ૯. સ્થવિર પક્ષ્મ, ૧૦. રેઉંચવાસ-નિઃશ્વાસ, આ શાસ્ત્રના ચંદ્ર, શુક્ર, સૂર્ય, શ્રીદેવી અને બહુપુત્રી હૈ મંદરા આ પાંચ અધ્યયનોનું સામ્ય પુષ્પિકા ઉપાંગસૂત્રના કથાનકોમાં ટ જોવા મળે છે. ઉપસંહાર :
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
૭ ૭ ૭ ૭ X ૭
2
2 આ ઉપાંગની વિશિષ્ટતા એ છે કે ઉન્માર્ગે જતાં શ્રાવક-સાધુ ભગવંતોને દેવો પ્રેરણા આપી પાછા સંયમ સ્થાનમાં સ્થિર કરે ?છે. દેવો પણ પ્રભુના શાસનની રક્ષા કરે છે. અહીં કુતૂહલની પ્રધાનતા છે. સાંસારિક મોહ-મમતાનું સફળ ચિત્રણ થયું છે.
જંગલના સૂમસામ રસ્તા પર રથ ભાગી રહ્યો હતો. કૌશામ્બીના રાજા દધિવાહનની રાણી ધારિણી અને સુકોમળ પુત્રી વસુમતી રથમાં હતાં. મધરાતથી સતત દોડી રહેલા અો પણ થાક્યા હતા. ચકારે એક શાંત સ્થળે ૨૫ થોભાવ્યો.
રા હજી ધારિણી અને વસુમતી કંપતાં હતાં. કૌશામ્બી નગરી તે યુદ્ધમાં ખતમ થઈ ગઈ હતી. બંને જીવ બચાવવા ભાગ્યાં હતાં. રથી પરિચિત હતો ને નાસી છૂટવામાં સફળતા મળી હતી. ધારિણીએ પૂછ્યું, 'ધિક, રથ કેમ અટકાવ્યો ?'
મહાસતી ધારિણી
સવારના ઉજાસમાં પહેલી વાર રાણીને ધિકે નજરોનજર જોઈ. રાણી ધારિણીની રૂપ નીતરતી મદોન્મત કાયામાંથી નર્યું તે આકર્ષણ ઝરતું હતું. રથકાર અનિમેષ જોઈ જ રહ્યો. ધારિણી, ? પૂછતી હતી, ‘અરે રથકા૨, તને પૂછું છું. રથ થોભાવ્યો કેમ ?'
રથકાર સભાન થયો. તેણે કહ્યું, ‘રાણી, અશ્વો થાક્યા છે...' ‘પણ ભાઈ, હજી આપણે સંપૂર્ણ નિર્ભય થયાં નથી, જલદી આગળ વધવું જોઈએ.’
ર
યકાર રાણીને તાકી રહ્યો હતો. બાલિકા વસુમતીની આંખમાં ૨ હજી પણ ડર હતો. ધારિણી સ્વસ્થ નહોતી. રથકાર તો એ રૂપ ? જોઈને ઉન્મત્ત બની રહ્યો હતો. ધારિણીની કામણગારી આંખો, હૈ ઉન્નત ઉરોજ, માદક દેહલતાનું લાલિત્ય એને તાણી રહ્યું હતું. એ
TU
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
ஸ் ஸ் ஸ் ஸ்ஸ் ஸ்ஸ்ஸ்
·8
પુનર્જન્મ અને કર્મફળના સિદ્ધાંતોનું સચોટ નિરૂપણ થયું છે. સાધના સાધી સંયમ આરાધનાથી કોઈને પણ ચંદ્ર, શુક્ર કે સૂર્યર દેવ જેવી ઉચ્ચ પદવી પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. આજે એકવીસમી સદીના વૈજ્ઞાનિકો જ્યોતિષેત્રના વિમાનને અગ્નિનો ગોળો સમજે છેતે અને ચંદ્રને પૃથ્વીનો ટુકડો માને છે. જ્યારે જૈન સિદ્ધાંતમાં તેને રત્નોના વિમાન કહ્યાં છે. સૂર્યવિમાન સમભૂમિથી ૮૦૦ યોજન
ન
2
ઊંચે અને ચંદ્રવિયાન ૮૮૦ યોજન ઊંચે રહેતાં ભ્રમણ કરે છે. તે આ વસ્તુ આજના વૈજ્ઞાનિકો માટે, ખગોળશાસ્ત્રીઓ માટે પડકાર રૂપ છે, બ્રહ્માંડનું સ્વરૂપ સમજવા માટે આપણું જૈનઆગમ અતિ ઉપયોગી છે. તેવી જ રીતે આધ્યાત્મિક સુખ-શાંતિ અને આત્માનંદની પ્રાપ્તિ થાય છે. સમજણના અભાવે વસ્તુની પ્રાપ્તિ કે અપ્રાપ્તિ બંને દુ:ખજનક બને છે, તેથી જ્ઞાની પુરુષો કહે છે કે સહજ પ્રાપ્ત થયેલા સંયોગોમાં સંતોષ રાખી, પ્રસન્ન રહેવાથી જી મનુષ્યને સુખ-શાંતિ મળે છે. 8
ર
2
ધર્મ અને ત્યાગ એ જ સંસારના પ્રપંચથી મુક્ત કરી શકે છે એમ જાણી પ્રત્યેક સુપ્તેચ્છુએ ત્યાગ અને સંયમરૂપ ધર્મના માર્ગે અગ્રેસર થવાનો સંકલ્પ કરવો જોઈએ. ઈચ્છાઓ ઉપર કાબૂ મેળવી આત્મકલ્યાણના શ્રેષ્ઠ માર્ગનો સ્વીકા૨ ક૨વો જોઈએ, એ જટ આગમજ્ઞાન અને શ્રદ્ધાનો સાર છે.
2
નજીક સર્યો ને બોલ્યોઃ ‘રાણી, ગભરાવ હૈ નહીં, હું છું ને !' રાણી ચમકી. રથકારના અવાજમાં ઘૂરકતી વાસના તેકો પારખી. એ વસુમતીને ગોદમાં દબાવીને શરીર સંકોરી રહી. એ 8 ધીમેથી બોલી: ‘ભાઈ, જલદી આગળ વધીએ.'
2
2
8
2
કે
રથકાર વધુ નજીક આવ્યો. રાણીના અવાજમાં હવે તાપ હતો. ૨ ‘રયિક, હું એક સતી સ્ત્રી છું માટે મારાથી દૂર રહેજે. અમે તારા તે છું ભરોસે જીવનનું, મારી પુત્રીનું, ને ખાસ કરીને શિયળનું રક્ષણ 8 કરવા ચાલી નીકળ્યાં છીએ. તું મારા માટે ભાઈ જેવો છે ને વસુમતી માટે પિતા જેવો. ખોટા વિચારથી પાછો વળ, ભાઈ! 8 કિંતુ રથિક પાસે આવ્યો ને રાણીને પકડવા ગયો, તે જ ક્ષણે ધારિણી પ્રચંડ ક્ષત્રિયાણીના તેજથી છલકાઈ ઊઠી. તેણે કમરમાં છૂપાવી રાખેતી કટારી પોતાની છાતીમાં ભોંકી દીધી! લોહીના ફુવારા ઊડ્યા! વસુમતીએ કારમી ચીસ પાડી. રયકાર સ્તબ્ધ બની ગયો. ધારિણી રાણીએ પોતાના શિયળના રક્ષણ માટે જીવનભોગ 2 આપ્યો હતો. એના મુખ ૫૨ પવિત્રતાના તેજ ચમકતાં હતાં. 8 જૈનાગમોમાં સતી ધારિણીની પ્રશંસા થઈ છે. તેની પુત્રી વસુમતી આગળ જતાં શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના વરદ્ હસ્તે દીક્ષા પામી અને સાધ્વી સંઘમાં વડેરી સાધ્વી બની, તેનું નામ સાધ્વી ચંદનબાળા. નઆચાર્ય વાત્સલ્યદીપજી મ. સા. 8
8
2
J XP O O
O O O
