________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ સૂત્ર વિશેષાંક
லலலலலலலலலலல லலலலலலல லலலலலல
બાગમ એક અદ્દભુત જીવનકલા
Lપૂ. ડૉ. તરુલતાબાઈ મહાસતીજી 2 જૈન દર્શનનો પ્રાણ આત્મા છે. જૈનાગમોમાં પ્રરૂપિત વિવિધ એ કારણે જ અનંત કાળથી દુ:ખોને ભોગવી રહ્યો છે. ૐ તત્ત્વોનાં કેન્દ્રમાં આત્મા છે-અધ્યાત્મ છે. તેથી જ સર્વવિદ્યાઓમાં તત્ત્વજ્ઞાન-આગમ એક એવી શક્તિ છે કે જે આ દુ:ખોનાં સદંતર છે અધ્યાત્મવિદ્યાનું સ્થાન સર્વોપરિ છે. કારણ કે અધ્યાત્મવિદ્યા સિવાય પરિહારનો પથ પ્રદર્શિત કરે છે. આગમ કહે છે કે, સુખ અને શાંતિ અન્ય કોઈ પણ લોક વિદ્યાની પાસે શાશ્વત સુખની ગેરેંટી નથી. આત્માનું જ સ્વરૂપ છે. તેથી અન્ય કોઈ પદાર્થ તથા ઈન્દ્રિય ભોગોને $ છે લોક વિદ્યાથી જે કાંઈ પ્રાપ્ત થાય છે, તે બધું જ આત્માની શાંતિનું સાધન માનીને પદાર્થોનો સંગ્રહ કરવાની ચેષ્ટા કરવી તે ૨ ૨ પરિધિથી બહાર છે. તેથી આત્મા તેનો ઉપભોગ કરી શકે જ મહામૂર્ખતાપૂર્ણ અપરાધ છે. આ કારણે જ ભૌતિક ભાવોમાં ૨ હૈ નહીં. તેથી જ લોક વિદ્યા પાસે આત્મશાંતિનો કોઈ ઉપાય છે જ ભમતો જીવ દુઃખ-પીડા તેમ જ કષ્ટ વેઠે છે. છે નહીં. આત્મશાંતિ અધ્યાત્મવિદ્યાનો સર્વથા સુરક્ષિત અધિકાર તત્ત્વદૃષ્ટા જીવને દેહ હોય છે અને દેહની આસપાસ અગણિત છે 6 છે. અને એ અધ્યાત્મવિદ્યાનો પ્રારંભ થાય છે, તત્ત્વજ્ઞાનથી...! ઈન્દ્રિય વિષયોનું સાનિધ્ય પણ હોય છે. એટલું જ નહીં, ક્યારેક હું શું આ તત્ત્વજ્ઞાન એટલે જ આગમ...! જે સર્વજ્ઞ-સર્વદર્શી વિષયોનું મનગમતું પરિણમન પણ થાય. પરંતુ સ્વ-પરનાં યથાર્થ ૨ જિનેશ્વર પરમાત્માના શ્રીમુખેથી પ્રસ્ફટિત થઈ, ગણધરો દ્વારા ભેદ-વિજ્ઞાનનાં કારણે એ તત્ત્વદૃષ્ટા આ પરિસ્થિતિઓથી પ્રભાવિત ૨ ૨ વિસ્તરિત થાય છે.
થતો નથી. તીર્થંકર પરમાત્મા પ્રથમ દેશનામાં ચોદપૂર્વના સારરૂપ ત્રિપદી તત્ત્વજ્ઞાન તત્ત્વદર્શીની પ્રયોગશાળા છે. તે આત્મા સાથે જોડાયેલ છે પ્રકાશે છે-‘ઉપન્નઈ વા, વિગમેઈ વા, ધુવેઈ વા.' આ રહસ્ય વિજાતીય પડોનું X-RAYનાં કિરણોની જેમ ત્યાં સુધી ભેદન કરતો 8 6 પુરિત ત્રણ સૂત્રો કર્ણપટ દ્વારા અંતરમાં ઉતરી, જ્ઞાનનો પારાવાર રહે છે, કે જ્યાં સુધી તેને આનંદનિધાન ચૈતન્યનાં દર્શન ન થાય. ૪
ક્ષયોપશમ થઈ, દ્વાદશાંગી રૂપ વિસ્તાર જેનાં માનસમાં ઉભરે કાયા અને કર્મની માયામાં તો તેના ચરણ રોકાતા જ નથી. કારણકે ૨ છે, તેવા મહા સામર્થ્યવાન આત્માઓ ગણધરપદનું બિરૂદ પામે તેમાં તેને ચૈતન્યનો આભાસ પણ નથી મળતો. જડ-ચૈતન્યની રે છે, ત્યાં દ્વાદશાંગી રચાય છે, ચૌદ પૂર્વોનું જ્ઞાન તેમાં સમાવિષ્ટ અત્યંત વિભિન્નતાનું ભાન, તત્ત્વદર્શીને કાયમ હાજર હોય જ છે. ૨ હોય છે. આ રીતે તીર્થંકર પરમાત્મા માનવ જાતનાં હિતના તેથી તે આત્મા એ અનુભવમાં આળોટતો રહે છે.
૨ ૐ કારણે જ્ઞાનનો ગૂઢ ખજાનો ખોલી આપે છે, તેને “આગમ” જીવનમાં જેટલા સંયોગ-વિયોગ ચાલ્યા કરે છે, તેના વિષયમાં છે કહો, કે કહો “તત્ત્વજ્ઞાન'.
આગમ કહે છે કે તે આત્માના પુરુષાર્થથી ઊભા થયેલા નથી. તે છે તત્ત્વજ્ઞાન સર્વ સમસ્યાઓનાં સમાધાનની એક અદ્ભુત જીવનકળા પરંતુ કર્મ સાપેક્ષ છે. દૃષ્ટિશૂન્ય અજ્ઞાનીએ પોતે પ્રાપ્ત કર્યા છે, છે છું છે. એ જ જીવનનું સર્વ પ્રથમ કર્મ અને સર્વ પ્રથમ ધર્મ છે. તેના એવી અસત્ માન્યતામાં રાચે છે અને તેથી જ પોતાનું સારુંયે 9 ૨ વિનાનું જીવન અપાર વૈભવની વચ્ચે પણ દરિદ્ર અને અશાંત જીવન સંયોગોની સુરક્ષામાં નષ્ટ કરે છે. પણ જે તત્ત્વજ્ઞાની છે, તે છે ૨ છે. કિંતુ તત્ત્વજ્ઞાનની હાજરીમાં સર્વ જગતનાં વૈભવ વિના ગમે તેવા સંજોગ-વિયોગમાં સમરસ જીવન જીવે છે. ૨ ૨ પણ તે એકલો પરમેશ્વર છે.
તત્ત્વજ્ઞાન કષાયનાં શિખરો પર ઉલ્કાની જેમ પડે છે. જેનાં ૨ તત્ત્વજ્ઞાનની સંપૂર્ણ શક્તિ આત્માને માટે જ છે. કારણકે તે કારણે વ્યક્તિનાં પાપાચરણોની પરતોનો ધ્વંસ થઈ જાય છે. આજ કે છે ખરેખર આત્માની જ પરિશુદ્ધ બોધાવસ્થા છે. તે આત્માના સુધી ભયંકર પાપો દ્વારા આત્મા પ૨ કર્મોનાં ગંજ ખડકાયાં હતાં, હું $ અનંત કષ્ટોનાં કારણોનું નિદાન કરી જીવનના શાંતિ નિકેતનનું તે સાફ થઈ જાય છે. અને વ્યક્તિ તત્ત્વજ્ઞાન દ્વારા આત્મ વિશુદ્ધિની ૨ ઉદ્ઘાટન કરે છે.
સ્થાયી સંપત્તિનો સ્વામિ બને છે. ૨ તે કહે છે કે આત્મા સદા અવિનાશી, અનંત શાંતિનિધાન, આ રીતે આગમ કહો કે તત્ત્વજ્ઞાન કહો તે ચરમ પતનથી ચરમ રે ૨ પરમ વીતરાગ, સર્વથી ભિન્ન, અનંત શક્તિપુંજ, એક સંપૂર્ણ ઉત્કર્ષ સુધી લઈ જવા માટેનો પ્રશસ્ત માર્ગ છે.
ચૈતન્ય સત્તા છે. પણ પોતે સ્વયં અનંત મહિમાવાન હોવા છતાં જૈન કુળમાં જન્મ મળવાનાં કારણે આપણને સહજતા અને ૨ ૪ આત્માને પોતાનાં ગૌરવનો વિશ્વાસ અને બોધ નથી. માટે જ સરળતાથી પ્રાપ્ત થયેલાં આ આગમોનાં ઊંડા મર્મોને સમજી ? 6 અનાદિથી તે દેહ અને દેહની આસપાસ અગણિત જડ પદાર્થોમાં પ્રયોગમાં ઉતારીએ. આત્માથી આત્માનો અનુભવ કરીએ..!!! 6 ૨ પોતાની પ્રાણપ્રતિષ્ઠા કરતો રહ્યો છે.
இலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல
லலலலலல
லலலலலல
