________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
દેવેન્દ્રસ્તવ પ્રકીર્ણક
Hડૉ. અભય દોશી
லலலலலலலலலலலலலலலலல
છે “દેવેન્દ્રસ્તવ પન્ના” એક પ્રાચીન પન્ના સૂત્ર છે. આ સૂત્રનો ૨૯૫માં સિદ્ધ ભગવંતોના ઉપયોગનું સ્થાન-સંસ્થાનાદિનું ૨ નંદીસૂત્ર અને પાકિસૂત્રમાં ઉલ્લેખ મળે છે. સં. ૧૧૮૦માં વર્ણન છે. બાદમાં સિદ્ધ ભગવંતોનો ઉપયોગ, સુખ તેમજ રચાયેલ પાકિસૂત્રવૃત્તિમાં આ પયગ્રાનો પરિચય મળે છે. આ જિનેશ્વરોની ઋદ્ધિનો ઉલ્લેખ મળે છે. અંતે આ સૂત્રના કર્તાનો છે શ્રેપયન્નાના કર્તા સિરિ ઇસિવાલિય થેર (શ્રી ઋષિપાલિત સ્થવિર)નો નામોલ્લેખ મળે છે. આ પ્રકીર્ણકની કેટલીક ગાથાઓ જ્યોતિષ્કરંડ, શ્રે ૨નામોલ્લેખ મળે છે.
સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ અને આવશ્યક નિર્યુક્તિમાં મળે છે. છે આ ગ્રંથમાં કુલ ૩૧ ૧ ગાથાઓ છે. આ ગ્રંથ બાબુ સિદ્ધ ભગવંતોના સુખનું વર્ણન કરતા કહે છે; ધનપતસિંહ (મુર્શિદાબાદ), બાલાભાઈ કકલભાઈ (અમદાવાદ), નિચ્છિત્રસલ્વદુરની ગા-ગરી-મ૨ણ વંધવિમુક્યા આગમોદય સમિતિ, હર્ષપુષ્યામૃત જૈન ગ્રંથમાળા, મહાવીર જૈન સીસયમથ્વીવીઠું, ગળુટુંતિ સુદં સાનં પારૂ ૦ ૬ / ૨વિદ્યાલય (મુંબઈ)થી મૂળ તથા આગમ સંસ્થાન (ઉદયપુર) થી સર્વ દુઃખો દૂર થયા છે, જન્મ-જરા-મરણ અને બંધનથી વિમુક્ત છે ૨ હિંદી અનુવાદ સાથે પ્રકાશિત છે.
થયા છે, શાશ્વત, અવ્યાબાધ એવું સિદ્ધનું સુખ સદાકાળ હોય છે. જે છે આ પન્નાના પ્રારંભમાં ઋષભદેવ ભગવાન અને મહાવીર આ પયગ્રા જેન ભૂગોળ સમજવાનું સારું સાધન બને છે. 8 ૬ સ્વામીને નમસ્કાર કરી મંગલાચરણ કર્યું છે. શ્રમણ ભગવાનશ્રી દેવેન્દ્રોના નિમિત્તે અધોલોકથી સિદ્ધશીલા સુધીની જૈનભૂગોળ ૨વર્ધમાન સ્વામીના વિહારકાળ દરમિયાન શાસ્ત્રોનો અભ્યાસી કોઈ તેમજ દેવોનો વિસ્તૃત પરિચય આપણને મળે છે. ૨શ્રાવક પોતાના ઘરમાં પ્રભાત પૂર્વે પરમાત્માની ભાવભરી સ્તુતિ એકંદરે આ પાંચ પન્નાઓનો વિસ્તૃત પરિચય તેમજ અન્ય ૨ ૨ કરે છે. આ સમયે તેની પત્ની હાથ જોડી આ સ્તવના સાંભળે છે. પયગ્રાઓના સામાન્ય નિર્દેશ દ્વારા ખ્યાલ આવે છે કે, આ પયગ્રા ૨ 8 શ્રાવકની સ્તુતિમાં ૩૨ દેવેન્દ્રોની વાત આવે છે. આ ૩૨ દેવેન્દ્રોના ગ્રંથોમાં પરમાત્મા મહાવીરની પરંપરામાં થયેલ મુનિ ભગવંતોએ ઉલ્લેખને ધ્યાનમાં લઈ શ્રાવકપત્ની દેવેન્દ્રો સંબંધી તેર પ્રશ્નો પૂછે છે. અંતકાળે સમાધિ ટકી રહે એવી સામગ્રીઓનું સર્જન-સંકલન આ ૧. દેવેન્દ્રોનાં નામ ૮, પૃથ્વી બાહલ્ય
પયગ્રાઓ નિમિત્તે કર્યું છે તો દીક્ષા માટે ઉપયોગી મૂહૂર્તા, શુદ્ધ ૨. સ્થાન
૯. ભવનની ઊંચાઈ આચાર આદિ અનેક સાધક જીવનને ઉપકારી વસ્તુઓનું સર્જન- ૨ ૩. સ્થિતિ
૧૦. વિમાનોનો રંગ સંકલન કરી ભાવિમાં થનારા જીવો પર મહાન ઉપકાર કર્યો છે. છે ૪. ભવન પરિગ્રહ ૧૧. આહારગ્રહણ
આ પન્ના વિષયક લખાણોમાં પન્નય સૂત્તાઈ-ભાગ-૧ માંની હૈ ૫. વિમાન સંખ્યા ૧૨. ઉચ્છવાત-નિ:શ્વાસ પંડિત અમૃતલાલ મોહનલાલ ભોજકની પ્રસ્તાવના તેમજ 6 ૬. ભવન સંખ્યા ૧૩. અવધિવિષય
મરણસમાધિ: એક અધ્યયન (ડૉ. અરૂણા મુકુંદકુમાર લઠ્ઠા) વિશેષ ૨ ૭. નગર સંખ્યા
ઉપકારી બન્યા છે. ૨ એના પ્રત્યુત્તરમાં ગાથા ૧૨ થી ૨૭૬ સુધી શ્રાવક વિસ્તારથી આ લખાણમાં મારી મતિમંદતાને લીધે જિનાજ્ઞા વિરૂદ્ધ કાંઈ છે છે આ પ્રશ્નોના ઉત્તર આપે છે. ત્યાર પછી ગાથા ૨૭૭ થી ૨૮૨માં પણ લખાણ થયું હોય તો મિચ્છામિ દુક્કડ. ઈષત્પ્રાગભાર પૃથ્વી (સિદ્ધશીલા)નું વર્ણન છે. ગાથા ૨૮૩ થી
* * *
லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல
லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல
આગમવાણી. • નિર્બળ ભારવાહકની જેમ તું વિષમ માર્ગમાં ન જા. વિષમ • ડાભના અગ્રભાગ પર લટકીને રહેલું ઝાકળનું બિંદુ થોડી ૨ માર્ગમાં જનારને પછીથી પસ્તાવું પડે છે. માટે હે ગૌતમ! વાર જ ટકી શકે છે. એવી રીતે મનુષ્યોના જીવનનું પણ છે. શિ તું સમય માત્રનો પ્રમાદ ન કર.
માટે હે ગૌતમ ! તું સમય માત્રનો પ્રમાદ ન કર. • તારું શરીર જીર્ણ થવા લાગ્યું છે. તારા કેશ ધોળા થઈ રહ્યા • સાધુ મમત્વરહિત, નિરભિમાની, નિઃસંગ અને ગારવ
છે. તારું શ્રોત્રબળ પણ ઘટી રહ્યું છે. માટે હે ગૌતમ ! તું (આસક્તિ)ના ત્યાગી હોવા જોઈએ. તે ત્રસ અને સ્થાવર | સમય માત્રનો પ્રમાદ ન કર.
| એવા તમામ જીવો પ્રત્યે સમભાવ ધારણ કરનાર હોવા જોઈએ.
