________________
8
ઊતરવાનો વિધિ તથા મર્યાદા, તેમજ પ્રસંગાનુપ્રસંગે બીજી પણ રેજરૂરી પ્રાયશ્ચિત્તાદિની હકીકતોને વિસ્તારથી સમજાવી છે.
8
2
2
૧૦૪
2
2
8
૫. પાંચમા ઉદેશામાં કર્યુંશ થતા બીજા સંઘાડામાં જતા સાધુ-હકીકતો વિસ્તારથી સમજાવી છે. સાધ્વીઓને સમજાવીને પોતાના ગચ્છમાં પાછા લાવવાની બીના અને આહારાદિને વહોરવાના પ્રસંગે સાચવવા લાયક યતના (જયણા) ધર્મ વગેરેની બીના, તથા સાધુ સાધ્વીના વિહારાદિને અંગે વિધિ નિષેધ માર્ગની મર્યાદા, તેમજ સાધ્વીઓને વર્ષવા ઈલાયક ક્રિયાઓ વગેરે હકીકતોને સ્પષ્ટ સમજાવી છે. પછી અનુક્રમે તેઆ તપની અને અભિગ્રહની જરૂરી બીના, અને પલાંઠીવાળીને ?બેસવાની બાબતમાં, તથા ટેકો દઈને બેસવાની બાબતમાં વિધિ સૈનિષેધની પ્રરૂપણા, તેમજ પાટ વગેરેની ઉપર બેસવાની ને ઊભા રહેવાની બાબતમાં વિધિ નિષેધનું વર્ણન વિસ્તારથી કર્યું છે. પછી 2 ક્રમસર સાધુ-સાધ્વીને વાપરવા લાયક તુંબડું, પુંજણી અને રજોહરણાદિની બીના અને સ્થવિરો જે કારણે પરિહારવિશુદ્ધિક
ર
દર
2
2
8
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~
2
2
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
ચારિત્રવાળા મુનિને બોલાવે તે કારણની બીના, તથા સાધુ સાધ્વીને વર્ષો૨ેલા આહારની બાબતમાં વિધિ-નિષેધ વગેરે 2
2
2
૬. છઠ્ઠા ઉદ્દેશામાં સાધુ-સાધ્વીઓને ત્યાગ કરવા લાયક તે અવર્ણવાદના ૬ ભેદોનું વર્ણન અને જૂઠાં આળ દેવાનો નિષેધ કરીને સંયમ, ભાષા, સમિતિ, ગોચરી, ઈર્યા સમિતિ વગેરે ૬ ગુણોને નાશ થવાના ૬ કારણો અને કલ્પસ્થિતિના ૬ ભેદ 8 (ચારિત્રના સામાયિક, છેદેપિસ્યાપનીય, વગેરે ૬ ભેદ) વગેરે 8 પદાર્થોનું વર્ણન વિસ્તારથી કર્યું છે. આ રીતે શ્રી બૃહત્કલ્પસૂત્રના ૬ ઉદ્દેશાનો પરિચય બહુ જ ટૂંકામાં જણાવ્યો છે, સાધુ-૨ સાધ્વીઓના આચારાદિની સૂક્ષ્મદ્રષ્ટિથી વિચારણા કરીને તે મુનિવરાદિને મોલ માર્ગની આરાધના કરવામાં અપૂર્વ મદદગાર આ શ્રી બૃહત્કલ્પસૂત્રને ગીતાર્થ ગુરુ આદિની પાસે ભણનારા મુનિવરો પોતાનો અને ૫૨નો ઉદ્ધાર જરૂર કરી શકે છે.* *
પ્રગાઢ
શ્રમણ શ્રેષ્ઠ ઢંઢણ મુનિ શ્રી નેમિનાથ પ્રભુના પવિત્ર હસ્તે દીક્ષા પામીને ઉત્તમ તપસ્વી બની ગયા. દ્વારિકાનરેશ શ્રી કૃષ્ણ અને રાણી ઢંઢાના તેઓ સુપુત્ર હતા.
2
જ
તપસ્વી ઢંઢા મુનિ તપના પારણે ગોચરી અર્થે નીકળ્યા પણ ? તેમને સૂઝતો-પોતાને યોગ્ય નિર્દોષ આહા૨ ગોચરીમાં ન મળ્યો ? તેથી તેઓ પાછા વળ્યા. ઉપવાસ ચાલુ રહ્યા. બીજા દિવસે પણ એમ થયું. ઉપવાસની તપશ્ચર્યા આગળ વધતી રહી. આમ છ દિવસ ચાલ્યું. ઢંઢણ મુનિને થયું કે નક્કી મેં બાંધેલું આ કોઈ અંતરાયકર્મ છે, નહીં તો આમ ન બને. એમણે ભગવાનને કારણ પૂછ્યું.
અંતરાય કર્મ
8
2
ભગવાને કહ્યું કે, ‘હે મુનિવર, પૂર્વજન્મના નિકાચિત ? અંતરાયકર્મના કારણે તને આહાર મળતો નથી. આજથી પૂર્વે ૨ ૯૯,૯૯,૯૯૯ ભવમાં તું વિંધ્યાચલ પ્રદેશમાં, હુણ્ડક ગ્રામમાં ? સોવિર નામે સમૃદ્ધ ખેડૂત હતો. ત્યાંના રાજા ગિરિસેને રાજ્યની તમામ જમીન તને ખેડવા આપી. તેં મજૂરો, બાળકો, હળવાહકો ભેગા કર્યા. જમીન ખેડાવવાનો અને વાવણીનો આરંભ કર્યો. ખૂબ ગરમીના એ દિવસો હતા. બપોર થઈ. સૌ ભૂખ્યા થયા હું હતા. ભોજન આવ્યું. બધા જમવા બેઠા ત્યારે તું બહાર ગયેલો. ? પાછો વળ્યો ત્યારે સહુ જમતા હતા. પણ તેં ક્રોધ કરીને કહ્યું કે ? હજી કામ બાકી છે, એક ચક્કર હજી વધુ માર્યા પછી જ જમવાનું * છે. એમણે તારી આશા તો માની પણ એમનું અંતર કળનું હતું. એ સમયે તેં ગાઢ, નિકાચિત અંતરાયકર્મ ઉત્પન્ન કર્યું. ત્યાર પછી, અનેક જન્મ વીત્યા પછી, કોઈ મુનિનો તને મેળાપ થયો. તેમની ધર્મદેશના તેં સાંભળી. તને સમ્યક્ત્વ થયું. તેં દીક્ષા લીધી ને
2
&
2
8
2
પછી દેવભવ મળ્યો. ત્યાંથી ચ્યવન પામીને તું રાણી ઢંઢણાની કુક્ષિએ તે જન્મ્યો. એ જન્મે બાંધેલું અંતરાયકર્મ તને આ ભવે, આ સ્વરૂપે હ્રદયમાં
වර්ග
ર
ર
8
આવ્યું છે તેથી નિર્દોષ ગોચરી મળતી નથી. તે ઢંઢણ મુનિને ખૂબ પસ્તાવો જાગ્યો. એમણે કહ્યું, ‘હે ભગવંત, પૂર્વ નિયોજિત કર્મની નિર્જરા માટે હું અભિગ્રહ લઉં છું કે પરિમિત્તે થનાર લાભને હું સ્વીકારીશ નહીં' *શ મુનિ એ કઠોર અભિગ્રહ પછી ગોચરી નિમિત્તે જતા પણ નિર્દોષ આહાર મળતો નહીં. આમ છ મહિના થયા. શ્રીકૃષ્ણએ એક વાર શ્રીનેમિનાથ પ્રભુને પૂછ્યું, 'ભગવંત. તે આપના સર્વસાધુગણમાં ઉગ્ર તપસ્વી સાધુ કોણ છે?’
8
2
પ્રભુ બોલ્યાઃ ‘મારા શ્રમણસંઘમાં સર્વપ્રથમ મોક્ષગામી થનાર, દુષ્કર ક્રિયા કરનાર, ઉગ્ર તપસ્વી સાધુ ઢંઢા મુનિ છે, જે તમારા પુત્રરત્ન છેઃ અત્યારે તે ગોચરી ગયા છે, તમને રસ્તામાં મળશે.’
2
2
8
શ્રીકૃષ્ણ ગજરાજ પ૨ સવા૨ થઈ પાછા વળતા હતા ત્યારે ઢંઢા મુનિને તેમણે જોયા. હાથી પરથી ઊતરીને ભાવથી વંદન ૨ કર્યું. નગરના એક શેઠે આ જોયું. તે સમજ્યા કે આ કોઈ મહામુનિ ? છે. તેમણે મુનિને ઘરમાં નિમંત્રીને મોદક વહોરાવ્યા. મુનિ 2 સમજ્યા કે હાશ, આજે અંતરાયકર્મ તૂટ્યું! એ પ્રભુ પાસે ગયા. ગોચરીને પ્રભુને બતાવીને કહ્યું કે ‘આજે મને નિર્દોષ આહાર મળ્યો લાગે છે!' પ્રભુએ 'ના' કહી. કહ્યું કે, ‘આ આહાર શ્રીકૃષ્ણના નિમિત્તે થયેલો લાભ છે.’મુનિવર વિચારમાં ડૂબ્યા: 2 મારા અભિગ્રહ મુજબ મને અન્ય નિમિત્તે મળે તો તે મારાથી ૨ લેવાય નહીં. એ મોદક પ્રારુક જગ્યાએ પરઝવવા ગયા.
2
2
8
ર
મુનિ જમીનમાં મોદક પરવતા જાય છે ને તે સમયે શુધ્યાનની ઉચ્ચત્તમ કક્ષાએ પહોંચી જાય છે; એ જ સમયે તેમને કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે! શ્રી ઢંઢણમુનિ કેવળજ્ઞાન પામીને ધર્મનો ઉપદેશ દેતા પૃથ્વી પર સર્વત્ર વિહરવા માંડ્યા.
Eઆચાર્ય વાત્સલ્યદીપજી મ. સા. 2
2
2
રા
