________________
( ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન: આગમ પરિચય વિશેષાંક
શ્રી કષ્પવડિંસિયા-કલ્પાવંતસિકા સૂત્ર
| ડૉ. પાર્વતી નેણશી ખીરાણી
லலலலலலலல
(૨૦)
$ સમસ્ત બ્રહ્માંડ અર્થાત્ સંપૂર્ણ લોકનું સ્વરૂપ જાણવું તેમ જ મહાપદ્મ, ભદ્ર, સુભદ્ર, પદ્મભદ્ર, પાસે ન, પદ્મગુલ્મ, ૨ વસ્ત તત્ત્વનું સંપૂર્ણ જ્ઞાન મેળવવાના વિષયમાં ભારતીય દર્શનમાં નલિની ગર્ભ, આનંદ અને નંદન છે. આ દશેય શ્રેણિક રાજાના હૈ ૨સામાન્યતઃ ૮ પ્રમાણ દર્શાવ્યા છે. તેમાંનું એક પ્રમાણ આગમ પોત્રો હતા. જે ઓ એ પ્રભુ મહાવીરનો ઉપદેશ સાંભળી ? 8છે. આપ્ત વચનથી ઉત્પન્ન અર્થ પદાર્થના રહસ્યનું પરિપૂર્ણ જ્ઞાન વૈરાગ્યવાસિત થઈને દીક્ષા અંગીકાર કરી પાંચ વર્ષ સુધી શ્રમણધર્મ છે & થાય તે આગમ છે. એવા આપ્તજન સર્વજ્ઞ પ્રણિત અર્થની ગણધર પાળ્યો. ૧૧ અંગસૂત્રોનું અધ્યયન કરી ઉત્કૃષ્ટ તપ કર્યું. અંતમાં $ભગવંતોએ સૂત્રો દ્વારા ગૂંથણી કરી છે. એમાંનું એક એટલે એક માસનો સંથારો કરીને કાળ પ્રાપ્ત થતાં સૌધર્મ કલ્પમાં દેવપણે ૨ ૨કપ્પવડિસિયા આગમ પ્રસ્તુત છે.
ઉત્પન્ન થયા. ત્યાંથી ચ્યવી મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં જન્મ લઈ સંયમ છે ૨નામાંકન:
અંગીકાર કરી સિદ્ધ થઈને સર્વ દુઃખોનો અંત કરશે. આ જ પ્રમાણે છે ૨ કપ્પ એટલે કલ્પ અને વડિસિયા અર્થાત્ વસવું તે. કલ્પ શબ્દનો બાકીના નવ કુમારોનું વર્ણન છે.
પ્રયોગ સૌધર્મથી અશ્રુત સુધીના બાર દેવલોક માટે પ્રયુક્ત થયો ઉપસંહાર : Sછે. દેવલોક પુણ્ય ભોગવવાનું સ્થાન છે. જે જીવો મનુષ્ય ભવમાં એક જ પરિવારના દરેક જીવોની પોતપોતાના કર્મો અનુસાર ૨ શ્રેતપ-સંયમની આરાધના કરી કલ્પ દેવલોકમાં ઉપજે છે. તેમનો ગતિ થાય છે. પિતા અને પુત્રો નરકમાં, માતા મોક્ષમાં, પૌત્રો ૨ ૨અધિકાર આ આગમમાં છે. તેથી તેનું નામ કપૂવડિસિયા રાખ્યું છે. સ્વર્ગમાં ગયા છે. તે સર્વ જીવોને પુણ્યયોગે ભૌતિક સામગ્રી ? Bગ્રંથકર્તા:
સમાન મળી હતી. પિતા, પુત્ર, માતા, પૌત્રો બધા એક જ આ આગમકર્તાનું નામ ઉપલબ્ધ થતું નથી. પરંતુ સ્થવીર રાજ્યના, એક જ પરિવારના સદસ્યો હતા; પણ પ્રાપ્ત સામગ્રીને ભગવંતો દ્વારા રચાયા હોવાનું માની શકાય છે.
કોઈકે ત્યાગી, કોઈક તેમાં આસક્ત બન્યા, કોઈકે તેના જ નિમિત્તે ૨ શ્રેરચનાકાળ:
ઈર્ષા, વેરઝેર, ક્રોધાદિ ભાવો કર્યા અને તે પોતપોતાના ભાવાનુસાર ૨ ૨ ભગવાન મહાવીરના શાસનકાળમાં આચાર્યશ્રી ભદ્રબાહુમુનિના ભિન્ન ભિન્ન ગતિને પામ્યા. સમય પહેલાનો હશે એમ અનુમાન થાય છે.
પુણ્યના ઉદયે સામગ્રી મળવા માત્રથી વ્યક્તિ પુણ્યશાળી ? આગમ ગ્રંથની ભાષા:
કહેવાતી નથી. પુણ્યશાળી તો તે જ છે જે પ્રાપ્ત સામગ્રીનો છે 6 પ્રાકૃત ભાષાના એક રૂપ સમાન અઢાર દેશી ભાષાઓના સ્વેચ્છાએ ત્યાગ કરી, મનુષ્ય ભવની અમૂલ્ય ક્ષણોને આત્મ છે શૈલક્ષણ મિશ્રિત અર્ધમાગધી ભાષામાં આ આગમ રચાયું છે. સાધનામાં પસાર કરે; સંપત્તિ-પરિવારાદિની અનિત્યતા સમજી છે ૨સામાન્ય જનોની બોલાતી ભાષામાં એ રચાયું છે. ચારિત્ર ધર્મની તેની આસક્તિ ત્યાગે. તે આત્માઓ દેવાદિ સુગતિને પામે છે, Bઆરાધના અને સાધના કરનાર બાળક, સ્ત્રી, મંદબુદ્ધિવાળા કે અને તપ-ત્યાગની સાધનાની પરાકાષ્ટાએ પહોંચી, સંપૂર્ણતયા છે
મુર્ખ લોકો ઉપર કૃપા કરીને તીર્થકર ભગવંત સિદ્ધાંતની પ્રરૂપણા અનાસક્ત બની સિદ્ધિગતિને પ્રાપ્ત કરે છે. Sઅર્ધમાગધી ભાષામાં કરે છે. માગધી અને દેશી શબ્દોનું મિશ્રણ જે ધન, સંપત્તિ, પરિવારાદિમાં આસક્ત રહે; તેના કારણે ૨ હોવાથી તે અર્ધમાગધી ભાષા કહેવાય છે.
ક્રોધ, લોભ આદિ કષાય કરે છે તેઓ અજ્ઞાની-બાળજીવો છે. તે Pઆગમની શૈલી:
મૂર્ખની જેમ મનુષ્યભવ વ્યર્થ ગુમાવી, અનંત કર્મોનો ભાર લઈને 8 છે આ આગમ ધર્મકથાનુયોગની શૈલીનું છે. જેમાં શ્રેણિક રાજાના નરક, તિર્યંચ ગતિના મહેમાન બની દુઃખો ભોગવે છે. હું કાલકુમાર-સુકાલકુમાર આદિ દસ પુત્રોના ક્રમશઃ દસ પુત્રોના વ્યાખ્યા સાહિત્ય: $એટલે કે શ્રેણિક રાજાના દસ પૌત્રોના કથા વર્ણન છે. ગદ્યશૈલીમાં પ્રસ્તુત સૂત્ર કથાપ્રધાન હોવાના કારણે તેના પર નિર્યુક્તિ, રે ૨દસ અધ્યયનમાં પંદર ગઘાંશમાં જ સંપૂર્ણ ઉપાંગ રચાયું છે. ભાષ્ય કે ચૂર્ણિ લખાઈ નથી. શ્રી ચંદ્રસૂરિએ સંસ્કૃતભાષામાં આ છે જૈવિષય વસ્તુઃ
સૂત્ર પર સંક્ષિપ્ત અને શબ્દાર્થ સ્પર્શી વૃત્તિ લખી છે. શ્રી ચંદ્રસૂરિનું છે છે આ શ્રી અનુત્તરોઅપાતિક દશાંગ સૂત્રનું ઉપાંગ છે. આ જ બીજું નામ પાર્શ્વદેવગણિ હતું. તે શીલભદ્રસૂરિના શિષ્ય હતા. ૯ ઉપાંગમાં ૧૦ અધ્યયન છે. તેના નામ આ પ્રમાણે છે. પદ્મ, વત્તિનું ગ્રંથમાન ૬૦૦ શ્લોક પ્રમાણ છે.
லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல
