________________
( ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
லலலலலலலலலலலலலலலலலல லலலலலல லலலலல
லலலலலலலலலலல
$ આવ્યું છે. કેશી શ્રમણ અને પ્રદેશ રાજા વચ્ચે થયેલી પ્રશ્નચર્ચા શ્રમણ ત્યાં પહોંચ્યા. ચિત્તસારથિએ ભક્તિ અને ચાલાકીપૂર્વક છે આ આગમનું મહત્ત્વનું અંગ છે. કેશીકુમાર શ્રમણે પ્રદેશ રાજાના રાજાની સાથે તેમનો મેળાપ કરાવ્યો. કેશીકુમાર શ્રમણ અને પ્રદેશી છે પ્રશ્નોના આપેલા ઉત્તરો આત્મસ્વરૂપને સમજવા માટે ઉપયોગી રાજા વચ્ચે સફળ વાર્તાલાપ થયો. રાજાનો માનસિક પરાજય થયા
થાય તેવા છે. આ પ્રશ્નોત્તરથી જ પ્રદેશી રાજા અરમણીયમાંથી પછી તેના મનમાં આસ્તિકતાનો ઉદય થયો. સંપૂર્ણ રાજ્યમાં છે ૪ રમણીય, અધાર્મિકતામાંથી ધાર્મિક, નાસ્તિકમાંથી આસ્તિક, નીતિની સ્થાપના થઈ. આ રીતે રાજાનું જીવન પરિવર્તન થયું છે $ વિપયગામીમાંથી સપથગામી બન્યા. તેના જીવનનું આમૂલ અને પૂરા રાષ્ટ્રનું પણ પરિવર્તન થયું. ખજાનાનો સદુપયોગ થયો. શ્રે પરિવર્તન કરાવનાર આ સંવાદ જ આ આગમનું હાર્દ છે. તેથી જ અંતે રાજા મહાન તપની સાધના કરી પરલોકવાસી થયા. ત્યાં ૨ આ પ્રશ્નચર્ચાને, રાજાના પ્રશ્નોને આધારભૂત બનાવતું રાજપ્રશ્રીય' સુધીની કથા અતિરોચક ધર્મકથા ઘણી જ પ્રેરણાદાયી છે. રાજાની2 છે નામ સાર્થક છે.
રાણી ‘સૂરિકતા'ને રાજાનું આ પરિવર્તન અયોગ્ય લાગતાં વિષ8 છે આ ઉપાંગ સૂત્રની ૨૦૭૮ ગાથા છે. આ સૂત્રમાં પ્રદેશ આપી રાજાને મારી નાંખે છે ને પોતાનું જીવન હિંસાથી કલંકિત $ રાજાએ કેશી ગણધરને પૂછેલા દશ પ્રશ્નો અને તેના કેશી શ્રમણે કરી દુર્ગતિને પામે છે. ૨ આપેલા સચોટ ઉત્તરો નોંધપાત્ર છે. તે ઉપરાંત ૩૨ દેવતાઈ જેવી કરણી તેવી ભરણી-જેવા કર્મો કર્યા તેવા ફળ મળ્યા તે ૨ ૨ નાટકોનું સુંદર પરિચયાત્મક વર્ણન, પ્રાચીન વિવિધ સંગીત વાત આ સૂત્રમાં સૂત્રકારે સમજાવી છે. કર્મનો સિદ્ધાંત સર્વને ૨ વાદ્યોના પ્રકારોનું વર્ણન, સંગીતશાસ્ત્ર, નાટ્યશાસ્ત્ર આદિની માટે એક સરખો જ છે. રાજા હોય કે રંક હોય, પુરુષ હોય કે8 & માહિતી તથા વાસ્તવવાદી ગૂઢ પ્રશ્નોનું નિરાકરણ નોંધપાત્ર છે. નારી હોય સહુએ પોતે કરેલા કર્મોના ફળ ભોગવવા જ પડે છે તે
સૂત્રકારે ચિત્તસારથિ, પ્રદેશી રાજા અને કેશીકુમાર, શ્રમણ બાબતને આ સૂત્રમાં સમજાવી છે. શ્રે આ ત્રણ પાત્રની આસપાસ જ આગમકથાની રચના કરી છે. પ્રભુ મહાવીરે ઉચ્ચ કક્ષાના સાધકોની સાધક દશા કેવી હોય છે પ્રસ્તુત આગમકથાનકનું મુખ્ય પાત્ર પ્રદેશી રાજા છે. સૂત્રકારે છે તે રાજપ્રશ્રીય-રાયપાસેણી સૂત્રમાં દર્શાવ્યું છે. રાયપાસેણી સૂત્ર
પ્રદેશી રાજાના માધ્યમ દ્વારા વિપરીત માન્યતા, તેના પરિણામે તે રાજા પ્રદેશનું જીવન દર્શન કરાવતું આગમ છે. એક અત્યંતપણે 8 & સર્જાતા વૃત્તિના તાંડવો અને સાચી વાત સમજ્યા પછી વૃત્તિઓનું અજ્ઞાની આત્મા, કેવા પ્રકારના કુર કર્મોને સર્જે છે પરંતુ જ્યારે ? $ ઊર્ધીકરણ, સાધના-આરાધના કર્યા બાદ જીવનનું ઉર્ધ્વગમન કેવી સદ્ગુરુનો સંગ થાય છે અને સરુના જ્ઞાનથી પ્રભાવિત થાય છે રીતે કરી શકાય તેનું નિરૂપણ સૂત્રકારે આ આગમમાં કર્યું છે. છે ત્યારે અજ્ઞાની આત્મા અને ક્રૂર એવો આત્મા પણ કેવી રીતે ૨ પ્રસ્તુત સૂત્રમાં જે રાજાની વાત છે તેનું નામ પરદેશી રાજા પરમ જ્ઞાન તરફ આગળ વધે છે, પરમ સમતાનો અનુભવ કરે છે ? 2 છે તે નાસ્તિકતાને કારણે ખૂબ જ હિંસક પગલાં ભરે છે. તે અને જીવનની દરેક પરિસ્થિતિનો સ્વીકાર કરે છે તેની જાણકારી? હું પોતાના રાજ્યમાં નીતિ-ન્યાયને સ્થાન આપતો નથી. તે અહીં આલેખેલી છે. રાયપરોણીય સૂત્ર આત્મજ્ઞાનને પ્રગટ કરતું $ પાપાચારને વેગ આપે છે. પાપના ફળ બૂરા હોય તેવું તે માનતો આગમ છે. રાયપરોણીય સૂત્ર રાજા પ્રદેશની આત્મસિદ્ધિનું કારણ નથી. રાજ્યમાં કર્મચારીઓને તથા પ્રજાને ઘણો જ અન્યાય કરે છે. આ રીતે રાયપસણીય સૂત્રમાં આત્મશુદ્ધિથી આત્મસિદ્ધિના
છે અને હિંસક બળોને પ્રોત્સાહન આપે છે તેથી તેના રાજ્યમાં માર્ગની પ્રરૂપણા છે. પ્રભુ મહાવીરે આ આગમ દ્વારા અનેક 2 અપરાધી તત્ત્વોમાં વૃદ્ધિ થાય છે. આ સૂત્રમાં વર્ણન કરવામાં અજ્ઞાનીઓને સાચો માર્ગ બતાવ્યો છે. સંત સમાગમ વ્યક્તિ પર8 હું આવ્યું છે કે પ્રદેશ રાજાના રાજ્યમાં પાપી પ્રવૃત્તિઓને કેટલું કેવો મહાન ઉપકાર કરે છે અને તેને દેવલોકના સુખ અપાવી $ ઊંડું સ્થાન હતું. સારે નસીબે પ્રદેશી રાજાના મંત્રી ચિત્તસારથિ શકે છે, એક જ ભવમાં પરમાત્મપદ અપાવી શકે છે, એ હકીકત ૨ ખૂબ ધાર્મિક વૃત્તિનો, આસ્તિક અને બુદ્ધિશાળી હતો. આ મંત્રી આ આગમમાં ખૂબ રસમય રીતે આલેખન પામી છે. ૨ એવા કોઈ પ્રબળ અને પરાક્રમી મહાત્માની શોધમાં છે જે રાજાની શ્રી રાજપ્રશ્રીય સૂત્ર કથાસૂત્રોમાં વિશિષ્ટ સ્થાન ધરાવે છે.૨ હૈ નાસ્તિકતાને દૂર કરી તેને આસ્તિક બનાવે.
અન્ય કથા સૂત્રો નવલિકા સંગ્રહ જેવા છે પરંતુ આ સૂત્ર નવલકથા પ્રધાનમંત્રી ચિત્તસારથિ જ્યારે શ્રાવસ્તી નગરી આવ્યો અને જેવું છે જે રાજા પ્રદેશની સળંગ ભવકથા છે. 8 કેશીકુમાર શ્રમણના દર્શન થયા ત્યારે બુદ્ધિશાળી પ્રધાન પોતાના સંતના સમાગમ પ્રદેશી રાજાની પરિવર્તન પામેલી જીવનચર્યા છે નાસ્તિક અને હિંસક રાજાને સુધારવા માટે કેશીકુમાર શ્રમણને જ આ સૂત્રનું તેજસ્વી કિરણ છે. પ્રદેશીરાજા પ્રયોગ દ્વારા૨ છે પોતાના દેશમાં લઈ જવાનો સંકલ્પ કર્યો.
વસ્તુતત્ત્વને શોધનારો શોધક હતો. આત્માને શોધવા તેણે ઘણોસ 2 આટલી વાર્તા રાજપ્રશ્રીય સૂત્રની પૃષ્ઠભૂમિ છે. ત્યારબાદ કેશી શ્રમ કર્યો પણ તે શ્રમ વિપરીત હતો તેથી તે નિષ્ફળ ગયો.૨ லே ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல
லலலலல
லலலலல
