________________
૨૦
ર (૨) 'તા' શબ્દ પ્રયોગ સૂચવે છે કે આ વિષચક્ર અન્ય ઘણું તે કહેવા થોગ્ય છે પરંતુ અત્યારે અહીં માત્ર આટલું જ કહ્યું છે. ગાિતાનુયોગના કઠિનતમ વિષયને સરળ બનાવવા, શિષ્યને 2 તેમાં તન્મય બનાવવા જ સૂત્રકારે આવી વિશિષ્ટ ભાષાશૈલીનો પ્રયોગ કર્યો હશે, તેમ જણાય છે.
2
૬૬
2
ર આ આગમમાં માત્ર જૈનદર્શનનું જ નહીં પણ અન્યમતની હૈ માન્યતાઓનું પણ નિર્દેશન કરાયું છે. દે આગમગ્રંથનો વિષય
8
8
ર
2 પ્રસ્તુત આગમમાં સૂર્યની ગતિ, સૂર્યનું સ્વરૂપ, સૂર્યનો ચંદ્રગ્રહ-નક્ષત્ર-તારાઓ સાથેનો સંયોગ આદિનું વિસ્તૃત વર્ણન છે. આ એક તિાનુયોગનો વિષય છે. ગતિ આદિની ગણનાને રઆધારે ઉદય, અસ્ત, મુહૂર્ત, વાર, તિથિ, માસ આદિનો ચોક્કસ હૈ સમય પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. સૂર્ય અને જ્યોતિચક્રનું વ્યવસ્થિત દિગ્દર્શન કરાવનાર આ ઉપાંગ મુખ્યત્વે જ્ઞાન તેમ જ વિજ્ઞાનની સંક્રષ્ટિ પદ્ધતિથી વિચારોને વ્યક્ત કરે છે. ગણિત અને જ્યોતિષની ? મહત્ત્વપૂર્ણ વિવેચના એમાં પોતાનું વિશિષ્ટ સ્થાન રાખે છે. આમાં ૧૦૮ ગદ્યસૂત્રો અને ૧૦૩ પદ્ય ગાથાઓ છે. એમાં એક હૈઅધ્યયન, ૨૦ પ્રાભૂત અને ઉપલબ્ધ મૂળપાઠ ૨૨૦૦ શ્લોક પરિમાણ છે. ૨૦ પ્રાભૂતમાં ખોળશાસ્ત્રની સૂક્ષ્માતિસૂક્ષ્મ માહિતી છે જે અન્યત્ર એક સાથે ભાગ્યે જ પ્રાપ્ત થાય છે.
2
2
8.
2
8
દ પ્રાભૂત સંખ્યા
ર
૧
2
ર
8
8
ર
ર.
2
2
2 પ્રાભૂત એટલે શું ? પ્રાભૂત-પાહુદ અર્થાત્ ભેટ. પ્રાભૂતનો
2
?વ્યુત્પત્તિજન્ય અર્થ છે-પ્રર્હોળાસમન્તાદ્ પ્રિંયતે-પોતે-પિત્તમમીતૃસ્ય સમૂહ બનાવીને સંધ્યામાં નષ્ટ થવું. (૩) સૂર્યને દેવતા બનાવીને ૨
2
૩
૪
૫
૬
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
ஸ் ஸ் ஸ் ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல
૭ ૭
પ્રતિપ્રાભૂત સંખ્યા
८
ચોથામાં
પાંચમામાં
છઠ્ઠામાં
સાતમામાં આઠમામાં
૩
પ્રથમમાં પ્રતીષમાં
તૃતીયમાં
પ્રતિપત્તિ સંખ્યા
૧ થી ૨૦ પ્રાકૃતનો કોઠો
૨૯
૬
८
૩
કુલ ૨૯
૧૪
८
૨
U V V W
8
2
8
પુરુષમ્યાન ત્તિ પ્રવૃત્તમિતિ વ્યુત્પતિ:। જેના દ્વારા અભીષ્ટ-ઈષ્ટ વ્યક્તિના ચિત્તનું વિશેષ રૂપે પોષણ કરાય તે પ્રાકૃત છે. દેશકાલોચિત્ત, 2 દુર્લભ, સુંદર, રમીય વસ્તુ આપીને અન્યના ચિત્તને પ્રફુલ્લિત તે કરાય છે, તેને લોકભાષામાં ભેટ કહેવાય છે. તીર્થંકર પરમાત્માએ ટ વિનીત શિષ્યને આ જ્ઞાનરૂપી ભેટ આપી છે તેથી ભેટતુલ્ય આ પ્રકરણોને પ્રાધૃત કહેવામાં આવે છે. આ આગમના ભિન્નભિન્ન અધિકારને પ્રાભૂત કહ્યા છે. પ્રાભૂતના અંતર્ગત અધિકારને પ્રામૃત તે પ્રામૃત અથવા પ્રતિપ્રાકૃત કહ્યા છે અને પ્રાભૃત કે પ્રતિપ્રાભૂતમાં ? અન્ય મતાવલંબીઓની માન્યતાઓની રજૂઆતને પ્રતિપત્તિ કહેલ છે. એ સંખ્યા કોઠામાં બતાવ્યા મુજબ છે. (કોઠો નીચે આપેલ છે.) 2 ૧ થી ૨૦ પ્રાકૃતના વિષયનું સંક્ષિપ્ત નિર્દેશ
8
8
8
(૧) પ્રથમ પ્રાભૂતમાં-દિવસ-રાતના ૩૦ મુહૂર્ત, નક્ષત્રમાસ, 2 સૂર્યમાસ, ચંદ્રમાસ અને ૠતુમાસના મુહૂર્તોની વૃદ્ધિ પ્રથમથી? અંતિમ અને અંતિમથી પ્રથમ મંડલ સુધીની સૂર્યની ગતિના કાળનું ર પ્રતિપાદન, દક્ષિણાયન-ઉત્તરાયણમાં અહીંરાત્રિના જયન્ય-ઉત્કૃષ્ટ મુહૂર્ત તેમજ અહોરાત્રિના મુહૂર્તોની હાનિવૃદ્ધિને કારણે ભરત અને જૈવતક્ષેત્રના સૂર્યનો ઉદ્યોત ક્ષેત્ર, સૂર્ય દ્વારા દ્વીપ સમુદ્રોના તે અવગાહન આદિનું વર્ણન છે.
2
કુલ ૧૪
૧૨
૧૬+૧૬ કુલ ૩૨
૨૦
૨૫
(૧) દ્વિતીય પ્રાભૂત-સૂર્યના ઉદય-અસ્તનું વર્ણન કરીને અન્ય નિર્થીઓના મતનો ઉલ્લેખ છે. જેમાં-(૧) સૂર્યનું પૂર્વ દિશામાં ઊગીને આકાશમાં જતું રહેવું. (૨) સૂર્યને ગોળાકાર કિરણોનો
પ્રાભૂત સંખ્યા
૭
८
૯
૧૦
૧૧ થી ૧૬
૧૭
૧૮
૧૯
૨૦
કુલ ૨૦
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
પ્રતિપ્રાકૃત સંખ્યા
ૐ । ।||
૨૨ પ્રથમમાં
એક્વીસમામાં
LITLI
૩૩
2
પ્રતિપત્તિ સંખ્યા | ર
૨૦
૩
૩+૨૫+૨+૯૬
કુલ ૧૨૬
૧૦
૫
૫
કુલ૧૦
*o o
8
8
૨+૨+કુલ ૪
૩૫૭
ર
} O O O O O O O O O O O O O O O O B
મ
