________________
४०
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
શ્રી અંતગડ સૂત્ર | Lડૉ. કેતકી યોગેશ શાહ .
லலலலலலலலல
லலலலலலல்லலலலல
છે અગિયાર અંગસૂત્રોમાં આઠમા સ્થાને અંતગડદશાંગ સૂત્ર છે. ભસ્મ થાય તે પહેલાં અગુરુલઘુ આત્માને બચાવી લે છે. (શ્રી
સાતમા ઉપાસક દશાંગ સૂત્રમાં ભગવાન શ્રમણોપાસકોના ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના ૧૯મા અધ્યયનની ગાથા ૨૩માં પણ આવો શ્રેચરિત્રવર્ણન કરીને અગાર-શ્રાવકધર્મનો પ્રતિબોધ કર્યો તો આ ઉલ્લેખ છે.) અનિવેશ ધારણ કરી ઉત્તમ સાધુત્વના આચાર-તપ-2 Bઅંતગડ સૂત્રમાં અણગાર-સાધુ ધર્મને સ્વીકારી જે મહાત્માઓ જ્ઞાન-ધ્યાન કરી અંતિમ સમયે સંલેખના કરી અંતિમ શ્વાસોચ્છવાસ છે ચરમ શરીરી છે–તે જ ભવમાં મોક્ષે જવાના છે અને અંતકાળે દ્વારા આઠે કર્મોનો ક્ષય કરી સિદ્ધ થાય છે. અંતર્મુહૂર્તમાં કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી ધર્મદેશના દીધા વિના જ મુક્તિ દરેક અધ્યયનમાં એક સરખી પરિપાટી હોવા છતાં મેળવી એમના ચારિત્રનું વર્ણન છે. અંતગડ સૂત્ર એટલે સંસારનો વિશેષતાભર્યા અધ્યયનનો અહીં ઉલ્લેખ કર્યો છે. ૨સંપૂર્ણ અંત કરાવતી અંતઃકરણની યાત્રા.
અનીયસકુમાર આદિ ૬ અણગાર ભાઈઓ જેઓ એકસમાન છે ૨ અંતગડ સૂત્રનો એક શ્રુતસ્કંધ છે. મૂળમાં ૨૩,૨૮,૦૦૦ દેખાતા હતા તેમનું દેવકીમાતાને ત્યાં ગોચરી અર્થેનું આગમન-એ ૨ 2પદો હતાં. વર્તમાનમાં ૯૦૦ શ્લોક પ્રમાણ છે. તેમાં ૮ વર્ગ છે, પ્રસંગમાં મુનિરાજોનું ભિક્ષાર્થ ગમન, ગોચરીનો સમય, ગોચરી છે તેના ૯૦ અધ્યયનો છે. આ આગમની રચના કથાત્મક શૈલીમાં પહેલાની પ્રતિલેખન આદિ વિધિનું વર્ણન છે. બે-બેના સંઘાડા
(ગ્રુપ)માં ત્રણ વાર મુનિઓના આવવા છતાં દેવકીમાતાની વિનય છે અંતગડ સૂત્રનું ઘણું ઊંચું સ્થાન છે. ઉત્તર ભારતમાં પર્યુષણ પ્રતિપતિ દાતાની દાનવિધિનું દર્શન કરાવે છે. ૨પર્વના માંગલિક દિવસોમાં આ આગમના એક એક વર્ગનું વાંચન પહેલા વર્ગના પહેલા અધ્યયનમાં કૃષ્ણ વાસુદેવની ધનપતિ છે ટેકરી, ૮ વર્ગની વાંચણી આઠ દિવસમાં પૂરી કરવામાં આવે છે. વૈશ્રમણ દેવ કુબેરની બુદ્ધિ કૌશલ્યથી નિર્મિત્ત દ્વારિકા નગરીનું છે છે આ આગમની વર્ણનશૈલી અત્યંત વ્યવસ્થિત છે તથા લગભગ વૈભવશાળી વર્ણન છે. કૃષ્ણ વાસુદેવની ત્રણે ખંડની બાહ્ય આવ્યેતર $એક જ માળખામાં બંધબેસતી કથાઓ છે. પ્રત્યેક સાધકના નામ, રાજસંપદા અને નગરસંપદાનું આલેખન છે. આટલી સમૃદ્ધિ હોવાનું ઢનગર, ઉદ્યાન, રાજા, માતા-પિતા, ૭૨ કળામાં પ્રવીણ, છતાં તેઓ માતા પ્રત્યેની અપૂર્વ ભક્તિથી પ્રેરાઈને માતાની એક ૨ ૨ધર્માચાર્ય, તીર્થકર ભગવાન, ધર્મ કથા, ઈહલોકિક તથા નાનો પુત્ર હોવાની ભાવનાને પૂરી કરવા અઠ્ઠમ તપ કરી?
પારલૌકિક ઋદ્ધિ, પાણિગ્રહણ, પ્રીતિદાન, ભોગ-પરિત્યાગ, હરિણગમૈષી દેવને બોલાવે છે. દેવ અવધિજ્ઞાનમાં ઉપયોગ મૂકી હૈ 3પ્રવજ્યા, દીક્ષાકાળ, શ્રતગ્રહણ, તપો પધાન, સંલે ખના, ને કહે છે, “દેવલોકથી એક દેવતા આયુષ્ય પૂર્ણ કરી, ચ્યવીને ૪
સંલેખનાભૂમિ તથા અંતક્રિયા કરી સિદ્ધિગમનનો ક્રમિક ઉલ્લેખ તમારો સહોદર લઘુભ્રાતા થશે.” આ કથન સૂચવે છે કે દેવ કોઈને ૨છે. રાજાશાહી ભોગાવસ્થાથી યોગાવસ્થાનો સુખદ વિરામ છે. પુત્રો આપતા નથી પરંતુ ભવિતવ્યતા હોય તો સંયોગો મેળવી આપે કે ૨ છે અંતગડ સૂત્રના ૯૦ અધ્યયનમાં ૯૦ જીવોનો અધિકાર છે. જાણકારી આપી શકે. eતેમાંના ૫૧ ચરિત્ર બાવીસમા તીર્થંકર શ્રી અરિષ્ટનેમિના ત્રીજા વર્ગના આઠમા અધ્યયનમાં ગજકુસુમાલના ઐતિહાસિક 8 શાસનના અને ૩૯ ચરિત્ર ચોવીસમા તીર્થંકર શ્રી મહાવીર કથાપ્રસંગના ઉલ્લેખથી કદાચિત્ કોઈક જ જેન અજાણ હશે. દરેક
સ્વામીના શાસનના છે. પહેલાં ૫૧ ચરિત્રનો વિસ્તાર ૫ વર્ગમાં સાધુ-સાધ્વી વ્યાખ્યાન-પ્રવચનોમાં ગજસુકુમાલના ગુણગાન Bઅને ૩૯ ચરિત્રનો વિસ્તાર ૩ વર્ગમાં છે. ૫૧ ચરિત્રમાં કૃષ્ણ અલગ અલગ દૃષ્ટિકોણથી ફરમાવે છે. સેવાસુદેવના પરિવારજનો છે. જેમાં તેમના ૧૦ કાકા, ૨૫ ભાઈ, હાથીના તાળવા સમાન અત્યંત સુકોમળ હોવાથી માતપિતાએ ૨ ૨૮ પત્ની, ૨ પુત્રવધૂ, ૩ ભત્રીજા, ૨ પુત્ર ને ૧ પૌત્રનો સમાવેશ ગજસુકુમાલ નામ રાખ્યું. તેમની પ્રભા, ચમક, કાંતિ અને રંગના 8 થાય છે. યાદવકુળના રાજવંશી આ પરિવારજનો શ્રી અરિષ્ટનેમિ વર્ણન પરથી જાણવા મળે છે તેઓ સુંદર હતા. યુવાવસ્થા આવતા
ભગવાનના સમવસરણમાં આવે, ધર્મ શ્રવણ કરે, માતપિતાની સુધીમાં ૭૨ કળાના પ્રવીણ બને છે. સોમિલ નામના બ્રાહ્મણની ૨આજ્ઞાથી દીક્ષા લે જેમ કોઈ વ્યક્તિ ઘરમાં અચાનક આગ લાગતાં સોમા નામની કન્યા પર ગજસુકુમાલના ભાઈ કૃણની નજર શ્રેઅલ્પ વજનવાળી અને બહુમૂલ્યવાળી વસ્તુઓને ત્વરાથી લઈને પડતાં, ભાઈ માટે યાચના કરી, અંતઃપુરમાં રાખે છે. બીજી તરફ ૨ દબહાર નીકળી જાય છે તેમ જરા-મરણની અગ્નિમાં માનવ જીવન ત્યાં અરિષ્ટનેમિ ભગવાન આવે છે. ગજસુકુમાલ ધર્મશ્રવણ કરે છે
லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலி
