________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
ફેબ્રુઆરી ૨૦૦૨ સાધનાની ભૂમિકાએ સર્વ અજ્ઞાનક્રિયા ત્યાગી સર્વ-સંગ-પરિત્યાગી બનવાનું (૭) દેવગતિ હોય છે. જ્ઞાન અને ક્રિયા એમ ઉભયથી સર્વત્યાગી બનનાર સર્વવિરતિધરે એ જ રીતે છનો અંક સૂચવે છે કે પડકાયની હિંસારૂપ એક અંક
સ્વ એવાં દેહને ત્યાગી અદેહી બનવા પૂર્વે દેહમાં રહી દેહાતીત એવાં સૂચિત અસંયમના સેવનથી સાત ગતિના વેદમાં પરિભ્રમણ ચાલુ ને વિદેહી કેવળી ભગવંત બનવાનું છે. કેવળી અવસ્થા આવેથી નિર્વાણ ચાલુ જ રહે છે. એ સાત વેદ તે (૧) નરક અને એકેન્દ્રિય તથા થયે સહજ જ અદેહી-અશરીરી બનાતું હોય છે.
વિકલેન્દ્રિય ગતિનો નપુસંકવેદ પ્રાપ્ત થાય છે. (૨) તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય અત્રે એ પણ સમજી લેવું જરૂરી છે કે આપઘાતના માર્ગે દેહત્યાગ ગતિનો નરવેદ (૩) તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય ગતિનો નારીવેદ (૪) પંચેન્દ્રિય નથી હોતો, પણ દેહનાશ હોય છે. એનાથી તે ક્ષણો તો દુઃખથી છૂટી મનુષ્યગતિનો નરવેદ (૫) પંચેન્દ્રિય મનુષ્યગતિનો નારીવેદ (૬) દેવલોકના * જઈ શકાય છે પણ પાછી નવી દુઃખની પરંપરાનું સર્જન થાય છે. દેવનો નરવેદ (૭) દેવલોકના દેવીનો નારીવેદ અથવા તો છે વેશ્યા દેહનાશથી દુઃખમુક્તિ નથી. દેહત્યાગથી દુ:ખમુક્તિ છે.
ઉપરના વિજયથી એક મન ઉપર વિજય મેળવાય છે. સંસારમાં દુઃખનો નાશ છે જ નહિ. દુ:ખને દબાવીને સંસારમાં ઉપરાંત ગુણસ્થાનક વિષયક શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર સેવેલા મનોરથની સુંદર કયારેય ક્યારેક સુખાભાસ માણી શકાય છે. પરંતુ સર્વથા દુ:ખાય ગેય રચના “અપૂર્વ અવસર એવો ક્યારે આવશે? ક્યારે થઈશું બાહ્યાંતર એવી દુઃખરહિતતા સંસારમાં છે જ નહિ.
નિગ્રંથ જો?'... ની ૨૧ ગાથામાં ચોથાથી લઈ ચૌદમાં ગુણસ્થાનકે મોક્ષમાર્ગે જ મોક્ષની પ્રાપ્તિ છે. દુઃખમુક્ત થવાની અને નિત્ય સ્થિત સાધકની દશાનું અત્યંત સુંદર આલેખન છે. એ જોઈ જવાની સુખમુક્ત થવાની માંગણી તો સહુ કોઈની છે. માંગ સહુની સાચી છે ખાસ ભલામણ છે. એટલું જ નહિ પણ શ્રીમદ્જી અને મહામહોપાધ્યાયજી પણ ચાલ અવળી છે. અવળી ચાલને સવળી કરી માંગની પૂર્તિ કરી યશોવિજયજીની ગુણસ્થાનક વિષય સંક્ષિપ્ત સમજ આપતી નીચેની શકાય છે. એ માટે જ તીર્થંકર જિનેશ્વર ભગવંતે મોક્ષમાર્ગનું ગુણસ્થાનક સુંદર ગેય રચનાઓ કંઠસ્થ કરી લઈ એનું ગુંજન કરતાં રહેવાથી સ્વરૂપ સુંદર નિરૂપણ કર્યું છે. દુ:ખનું કારણ નિમિત્તરૂપ સ્વયનો દેહ જ ગુણસ્થાનકની ભાવના તાદશ થતી રહેશે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર લખ્યું છે: છે, જેના મૂળમાં મોહ અને અજ્ઞાનવશ આત્માનું દેહ પ્રત્યેનું મારાપણું- તપોપધ્યાને રવિરૂપ થાય (૪થું ગુ.સ્થા.), દેહભાવ-દેહમમત્વ જ છે. માટે દેહાધ્યાસ તોડી, દેહભાવ છોડી,
એ સાધીને સોમ રહી સુહાય (૫ થી ૭ ગુ.સ્થા.) ધર્મભાવમાં રહી, દેહભાન ભૂલી આત્મભાનમાં રહી, આત્મભાવમાં મહાન તે મંગળ પંક્તિને (શ્રેષિા) પામે, રમતાં રમતાં વિદેહી થઈ અદેહી થવાનું છે. આવા મોક્ષમાર્ગનો યોગ
આવે તે પછી તે બુધના પ્રણામે. સહુને સાંપડે અને સર્વે જીવો મોક્ષે જાય એવી ભાવના.
નિગ્રંથ જ્ઞાતા ગુરુ સિદ્ધિ દાતા, આનંદઘનજી મહારાજાશ્રીએ એમની આગવી શૈલીમાં “પ્રાની મેરો
કાં તો સ્વયં શુક્ર પ્રપૂર્ણ ખ્યાતા (૧૩મું ગુ.સ્થા.) ખેલે’ એ પદરચના દ્વારા ચોપાટની બાજીના પાસાના અંકના માધ્યમથી ત્રિયોગ ત્યાં કેવળ મંદ પામે, ચૌદ ગુણસ્થાનકનું આશ્ચર્યકારક રહસ્યોદ્ઘાટન કર્યું છે.
સ્વરૂપ સિદ્ધ વિચરી વિરામે. (૧૪મું ગુ.સ્થા.) પાંચ તલ હૈ દુઆ ભાઈ, છકા તલે છે એકા;
-મોક્ષમાળા-૧0૮ મો શિક્ષાપાઠ સબ મિલ હોત બરાબર લેખા, યહ વિવેક ગિનવેકા...પ્રા.
મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીએ લખ્યું છે: ચોપાટની બાજીમાં વપરાતા પાસા ઉપરના અંકિત અંક વિષે આનંદકી ઘડી આઈ, સખીરી આજ આનંદકી ઘડી આઈ. વિવેકપુરઃસર ગણવામાં આવે તો ચૌદ ગુણસ્થાનકની વાતોનો તાળો કરકે કૃપા પ્રભુ દરિસણ દીનો, ભવની પીડ મીટાઈ; સારો મળે છે. પાસા ઉપર અંકિત પાંચના અંકની બરોબર સામી બાજુની મોહનિદ્રાસે જાગૃત કરકે, સત્યની સાન સુનાઈ; સપાટી ઉપર બેનો અંક અને છના અંકની સામે એકનો અંક અંકિત - તન મન હર્ષ ન માઈ.............સખીરી.૧ કરેલો જણાશે. એ સૂચવે છે કે પ+=૭ માં ૬+૧=૭ ઉમેરતાં ચૌદ નિત્યાનિત્યકા ભેદ બતાકર, મિથ્યાદષ્ટિ હરાઈ; ગુણસ્થાનક થાય છે.
સમ્યગુજ્ઞાનકી દિવ્ય પ્રભાકો, અંતરમેં પ્રગટાઈ; અનંતાનુબંધી અને અપ્રત્યાખાની એ બે કષાયોને જે જીતે છે, એ - સાધ્ય સાઘન દિખલાઈ............સખીરી.ર પાંચમાં ગુણઠાણે પહોંચે છે. એ પાંચમા ગુણઠાણા પછી જે કોઈ ત્યાગ વૈરાગ્ય ઔર સંયમયોગ સે, નિઃસ્પૃહ ભાવ જગાઈ; સાધક છઠ્ઠા અને સાતમાં ગુણઠાણાને પામે છે, તે પાંચ વત્તા બે એમ સર્વ સંગ પરિત્યાગ કરા કર, અલખ ધૂન મચાઈ; સાતમાં ગુણઠાણાને પહોંચ્યા પછી એને શ્રેણિના છ ગુણઠાણu ઓળંગવાના
અપ્રતમ સુખ બતલાઈ.............સખીરી.૩ રહે છે, જે ઓળંગી જતાં માત્ર એક જ ચૌદમું ગુણસ્થાનક શેષ રહે છે, અપૂર્વકરણ ગુણસ્થાનક સુખકર, શ્રેણિ ક્ષેપક મંડવાઈ; તે સહજ જ પ્રાપ્ત થતાં સિદ્ધિ લાધતા સિદ્ધિપદે આરૂઢ થવાય છે. વેદ તીનકા છેદ કરાકર, ક્ષીણામોહી બનવાઈ પાસાના અંક વિષે બીજી એક અપેક્ષાએ વિચારતાં પાંચ અવ્રતથી બે
જીવન મુક્તિ દિલાઈ..........સખીરી.૪ એટલે કે રાગ અને દ્વેષનું પોષણ થતું રહે છે તો સાત ગતિનું પરિભ્રમણ ભક્ત વત્સલ પ્રભુ કરુણાસાગર, ચરણ શરણ સુખદાઈ; ચાલુ રહે છે અને આઠમી મોક્ષ ગતિથી દૂરના દૂર રહેવાય છે. એ સાત જશ કહે ધ્યાન પ્રભુકા ધ્યાવત, અજર અમર પદપાઈ; ગતિ તે (૧) નરક (૨) એકેન્દ્રિય (૩) વિકલેન્દ્રિય (૪) સંમૂર્છાિમ
વંદ સકલ મીટવાઈ............સખીરી.૫ તિર્થંચ પંચેન્દ્રિય (૫) ગર્ભજ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય (૬) મનુષ્યગતિ અને
ઘ સંકલનઃ સૂર્યવદન ઠાકોરલાલ ઝવેરી
માલિક : શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘ મુદ્રક પ્રકાશક : નિરુબહેન સુબોધભાઈ શાહ પ્રકાશન સ્થળ : ૩૮૫, સરદાર વી. પી. રોડ, મુંબઈ-૪૦૦ ૦૦૪.! ફોન : ૩૮૨૦૨૯૬, મુદ્રણસ્થાન : ફખરી પ્રિન્ટિંગ વકર્સ, ૩૧એA, ભાયખલા સર્વિસ ઈન્ડસ્ટ્રીયલ એસ્ટેટ, દાદાજી કોંડદેવ ક્રોસ રોડ, ભાયખલા મુંબઈ-૪૦૦ ૦૨૭.
