________________
...
Regd: With Registrar of Newspapers for India No. A. N. 1. 6067/57 Ličence to post without prepayment fie:271 ૦ વર્ષ : (૫૦) + ૧૩ ૦ અંક : ૮
૦ ઑગસ્ટ, ૨૦૦૨ ૦ • Regd. No. TECHT 47-890 MBI 7 2002 • શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર ૦
પ્રબુદ્ધ qJdol
૦ પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૩૯થી ૧૯૮૯ : ૫૦ વર્ષ ૮૦૦ વાર્ષિક લવાજમ રૂા.૧૦૦/- !
તંત્રી : રમણલાલ ચી. શાહ
भोगी भमइ संसारे
| ભગવાન મહાવીર - (ભોગી સંસારમાં ભમે છે.)
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર'ના “યજ્ઞીય’ નામના અધ્યયનમાં નાની પણ સરસ બહુ વિગતે હશે. ચર્ચાવિચારણા અને પ્રશ્નોત્તરી પણ થઈ હશે. એ બધી તત્ત્વબોધક વાત આવે છે.
વિગતો પ્રાપ્ત નથી, પરંતુ તેમાંથી સારગર્ભ થોડીક ગાથાઓ ભગવાન મહાવીરે વારાણસી નગરીમાં ચાર વેદનો જાણકાર એવો વિજયઘોષ નામનો બ્રાહ્મણ આ અધ્યયનમાં આપી છે. આ ગાથાઓ હૃદયમાં વસી જાય એવી છે. આ યજ્ઞ કરી રહ્યો હતો. તે વખતે એ નગરમાં જયધોષ નામના એક મુનિ પધાર્યા. ગાથાઓમાં પણ જે કેટલીક ચોટદાર પંક્તિઓ છે તેમાંથી માત્ર ત્રણ શબ્દની તેમણે માસખમણની આકરી તપશ્ચર્યા કરી હતી. પારણા માટે તેઓ ગોચરી પંક્તિ પોf "મ સંસારે , કેટલી બધી માર્મિક અને અર્થસભર છે ! વહોરવા નીકળ્યા હતા. તેઓ વિજયઘોષ નામના બ્રાહ્મણના યજ્ઞના સ્થળે ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રની આખી ગાથા નીચે પ્રમાણે છે : આવી રહ્યા હતા. મુનિને વચ્ચે જે અટકાવીને વિજયઘોષે કહ્યું, “હે મુનિ, યજ્ઞ ૩વર્તેવો રોડ઼ મોનોસુ, મોળી વંતિપર્ફ ' માટે વિવિધ વાનગીઓ અમે બનાવી છે, પરંતુ અમે તમને ભિક્ષા નહિ મોf ભમ સંસારે અમોની વિપુષ્ય .. આપીએ. માટે બીજા કોઈ સ્થળે જઈ ત્યાંથી ભિક્ષા ગ્રહણ કરો. અમારી [ભોગોથી ઉપલેપ થાય છે (ભોગી કર્મબંધથી લેપાય છે) અભોગી લપાતો યજ્ઞની વાનગીઓ તો બ્રાહ્મણો માટે જ છે. એ બ્રાહ્મણો પણ એવા હોવા નથી. ભોગી સંસારમાં ભમે છે. અભોગી વિમુક્ત થાય છે.] જોઈએ કે જેઓ ચારે વેદના જાણકાર હોય, તેઓ યજ્ઞાર્થી હોય, જ્યોતિષશાસ્ત્ર વર્તમાન સાંસારિક જીવન ઉપર દૃષ્ટિપાત કરીએ તો મોટા ભાગના વગેરે છ અંગના અભ્યાસી હોય અને જેઓ પોતાના આત્માનો તથા બીજાના જીવોની દૈનિક પ્રવૃત્તિ તે પોતાની સંજ્ઞાઓને સંતોષવાની છે અર્થાત્ ભોગો આત્માનો ઉદ્ધાર કરનાર હોય.'
ભોગવવાની છે. આહાર, નિદ્રા, મૈથુન, પરિગ્રહ ઇત્યાદિ સંજ્ઞાના બળે જીવ વિજયઘોષનાં આવાં વચનથી જયઘોષ મુનિ નારાજ ન થયા. તેમણે કહ્યું તેવી તેવી પ્રવૃત્તિ કરે છે. તિર્યંચ ગતિના જીવોની પ્રવૃત્તિ તો પોતપોતાની “હે બ્રાહ્મણ ! મારે હવે તમારી ભિક્ષા નથી જૉઈતી. એમ કરવામાં મારે કોઈ ઈન્દ્રિયો અનુસાર જીવન જીવવા માટેની છે. મુખ્યત્વે તો તેઓ આહારની “ઢેષ નથી કે સ્વાર્થ નથી. મારે માત્ર એટલું જ તમને કહેવું છે કે તમે વેદોનું, શોધમાં અને આહાર મળ્યા પછી તે ખાવામાં અને પ્રજોત્પત્તિમાં પોતાનું જીવન
યજ્ઞનું, જ્યોતિષનું અને ધર્મનું મૂળભૂત ગૂઢ રહસ્ય જાણતા નથી.' પૂરું કરે છે. , * 'જયધોષ મુનિનો પ્રભાવ એટલો બધો હતો અને એમની નિર્મળ, નિર્દોષ મનુષ્યજીવનમાં ભોગવિલાસનું પ્રમાણ વધુ છે. આહાર, વસ્ત્ર, રહેઠાણ, મુખમુદ્રા એટલી તેજવી હતી કે વિજયધોષ અને ત્યાં યજ્ઞમાં બેઠેલા સભાજનો વાહનો ઈત્યાદિ સહિત પાંચે ઈન્દ્રિયોના સુખભોગ માણવા નીકળેલો મનુષ્ય તેમને જોઈ જ રહ્યા. તેઓને એમ થયું કે આ કોઈ જ્ઞાની મહાત્મા છે. એટલે તેવા પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓ સતત કરતો રહે છે. વૈજ્ઞાનિક સાધનો વડે તેમાં તેઓએ કહ્યું, “હે મુનિરાજ ! તમે જ એ રહસ્યો અમને સમજાવો.” પ્રગતિ પણ ઘણી થતી રહે છે. આનંદઘનજી મહારાજ કહે છે તેમ “સયલ
પછી જયઘોષ મુનિએ તેમને વેદ, યજ્ઞ વગેરેનું સૂક્ષ્મ રહસ્ય સમજાવ્યું. સંસારી ઈન્દ્રિયરામી છે.” માત્ર “મુનિગણ આતમરામી' હોય છે. સાચો બ્રાહ્મણ કોણ કહેવાય, સાચો સાધુ કોણ કહેવાય, સાચો તાપસ કોણ દુનિયાની અડધાથી વધારે વસતિ. તો જન્માન્તરમાં માનતી નથી. જે જીવન કહેવાય તથા અહિંસાદિ પંચ મહાવ્રતનું આત્મોદ્વારમાં કેટલું મહત્ત્વ છે તે મળ્યું છે તે સુખપૂર્વક ભોગવી લેવું જોઈએ એવી માન્યતા તેઓ ધરાવે છે અને એ • તેમણે સમજાવ્યું. એથી વિજયધોપ બ્રાહ્મણ પર એની ઘણી મોટી અસર પડી. દિશામાં જ તેઓનો પુરુષાર્થ હોય છે. આખી જિંદગી સારું સારું ખાધું પીધું હોય
એણે પછી સંસારથી વિરક્ત થઈને જયઘોષ મુનિ પાસે જ પ્રવજ્યા ગ્રહણ અને સરસ મોંધા વસ્ત્રો, વાહનો, રહેઠાણો ધરાવતા હોય, મનોરંજનની પ્રવૃત્તિઓ કરી. ત્યાર પછી સંયમની ઉત્કૃષ્ટ આરાધના કરીને અને પોતાનાં કર્મોને જેમણે માણી હોય તેઓનું જીવું સફળ અને સાર્થક ગણાય એવી તેમની માન્યતા ખપાવીને જયધોષ મુનિ અને વિજયધોષ મુનિ બંને કેવળજ્ઞાન પામ્યા અને હોય છે. જીવન માટે એ જ તેઓનો માપદંડ હોય છે. કાલાનુક્રમે સિદ્ધગતિને વર્યા.
' ' પરંતુ ભૌતિક જીવન સુખી હોય, સર્વ પ્રકારે અનુકૂળતાવાળું હોય, ' જયઘોષ મુનિએ વિજયઘોષ બ્રાહ્મણને ત્યારે જે બોધ આપ્યો હશે તે તો ઈચ્છાનુસાર બધાં કાર્યો થતાં હોય તો પણ એવા જીવનનો અંત આવે જ છે.
