________________
ઑગસ્ટ, ૨૦૦૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
સેવા મંડળ-મેઘરજ સંસ્થાની મુલાકાત.
u મથુરાદાસ ટાંક શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ તરફથી પર્યુષણા વ્યાખ્યાનમાળા દરમિયાન લોકકલ્યાણની વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ શરૂ કરવામાં આવી છે. ગુજરાતમાં ગ્રામવિસ્તારની કોઈ એક સેવાભાવી સંસ્થાને આર્થિક સહાય શ્રી ડૉ. વલ્લભભાઈ દોશી દ્વારા ૧૯૫૪માં શરૂ કરવામાં આવેલી . કરવાનો કાર્યક્રમ પ્રતિવર્ષ હાથ ધરવામાં આવે છે.
પ્રવૃત્તિઓ આજ ૨૦૦૨માં કબીર વડ જેટલી ફૂલીફાલી છે. તેની વિવિધ આ વખતે સંઘની કાર્યવાહક સમિતિ તરફથી મોડાસાથી આશરે ડાળખીઓ ઉપર જુદી જુદી ભાત ભાતની પ્રવૃત્તિઓ ચાલે છે. દાનનો ૪૦ કિ.મી. દૂર અત્યંત પછાત આદિવાસી વિસ્તારમાં, રાજસ્થાનની પ્રવાહ સતત મળતો રહ્યો છે. એથી શ્રી ડૉ. વલ્લભભાઈ દોશીનો સરહદને અડીને આવેલા સાબરકાંઠાના મેઘરજ તાલુકાના કસાણા- ઉત્સાહ પણ વધતો ગયો છે. મેઘરજમાં આવેલી “સેવા મંડળ-મેઘરજ' નામની સંસ્થાને આર્થિક સહાય ૧૯૬૩માં મુંબઈના સર દોરાબજી ટ્રસ્ટની સ્પોન્સરશિપથી આધુનિક કરવાનું ઠરાવવામાં આવ્યું છે.
દવાખાનાની શરૂઆત કરવામાં આવી. મેઘરજના આજુબાજુના ૧૫ સંઘના નિયમાનુસાર જે કોઈ સંસ્થાને આર્થિક સહાય કરવાની હોય કિ.મી.ના વિસ્તારમાં એક પણ દવાખાનું ન હોવાને લીધે આ દવાખાનાનો તે સંસ્થાની સંઘના હોદ્દેદારો અને સમિતિના કેટલાક સભ્યો પહેલાં લાભ સારા એવા પ્રમાણમાં માણસો લે છે. ૧૯૭૧માં શ્રી વિશ્વવત્સલ મુલાકાત લે છે. આ રીતે સેવા મંડળ-મેઘરજની મુલાકાત સંઘના ભૂતપૂર્વ ઉત્તર-બુનિયાદી વિદ્યાલયની સ્થાપના, ૧૯૭૫માં સવિચાર પરિવાર પ્રમુખ ડૉ. રમણલાલ ચી. શાહ, તેમનાં ધર્મપત્ની પ્રો. તારાબહેન તરફથી જમીન મળી, સ્વીટઝરલેન્ડની સેવા સંસ્થા “સ્વીસ એઈડ એબ્રોડ” શાહ, સંઘના પ્રમુખ શ્રી રસિકલાલ એલ. શાહ, મંત્રી શ્રીમતી નિરુબહેન તરફથી છાત્રાલય માટે આર્થિક સહાય મળી. ૧૯૭૮માં મુંબઈ વોલ્કાટે શાહ, કોષાધ્યક્ષ શ્રી ભૂપેન્દ્ર જવેરી, શ્રી કુસુમબહેન ભાઉ, શ્રીમતી ટ્રસ્ટ તરફથી એબ્યુલન્સ ભેટ મળી. ૧૯૮૨માં રાબરી કન્યા વિદ્યાલયની રમાબહેન વોરા, શ્રી જયાબહેન વીરા, કુ. મીનાબહેન શાહ વગેરેએ સ્થાપના થઈ. ૧૯૮૬ અને ૧૯૮૮માં દુષ્કાળ વખતે કૂવા ઊંડા કરાવવા, કેટલાક સમય પહેલાં લીધી હતી.
મફત અનાજ વિતરણ, સિંચાઈ, તળાવો ઊંડા કરાવવા જેવી વિવિધ મેઘરજના મુખ્ય સૂત્રધાર અને સ્થાપક, આજીવન ભૂદાન કાર્યકર પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગ લીધો. ૧૯૯૯માં શાળામાં નઈ તાલીમ-સ્વાયત્ત શિક્ષણના અને શાન્તિ-સૈનિક શ્રી ડૉ. વલ્લભભાઈ પૂનમચંદ દોશીએ બધાનું પ્રયોગો થયા છે. પછાત વિસ્તારની આમ આ સંસ્થાનો ઉત્તરોત્તર વિકાસ ભાવભીનું સ્વાગત કર્યું. પછાત આદિવાસીઓના સર્વાગી વિકાસ માટે થતો રહ્યો છે. તેમણો પોતાનું જીવન સમર્પિત કર્યું છે. આ વિસ્તારમાં પૂ. સંત વિનોબાજી અમારી આ મુલાકાત દરમ્યાન શ્રી ડૉ. વલ્લભભાઈ દોશીએ અને અને લોકનાયક જયપ્રકાશ નારાયણના વિચારો અને આદર્શોને લક્ષમાં તેમના બીજા કાર્યકર્તાઓએ આવી રીતે સંઘના કાર્યકરોને વિવિધ પ્રવૃત્તિઓની રાખીને, લોકસેવામાં લોકોપયોગી કામો કરવાની શરૂઆત ૧૯૫૪માં જાણકારી આપી હતી. મંડળના દરેક વિભાગ બધાંએ ફરીને નિહાળ્યા. સંત સંતલાલજીના આશીર્વાદ સાથે મેઘરાજ ગામમાં કરવામાં આવી હાલમાં પોતાનાં મકાનો, જમીન, ખેતીવાડી, કૂવા વગેરે છે અને ઉત્તરોત્તર હતી. સંસ્થાનું નામ રાખ્યું-“સેવા મંડળ.'
વિકાસ થતો જાય છે. વિકાસના દરેક કામોમાં આર્થિક સહાયની જરૂર સંસ્થાનું મુખ્ય ધ્યેય સાધનશુદ્ધિ, અન્યાય પ્રતિકાર, સ્વાવલંબન અને હોય જ છે. આથી આ સંસ્થાને આર્થિક સહાય કરવાનો કાર્યક્રમ અસ્મિતાના ઘડતરનું કહ્યું છે. એને લક્ષમાં રાખીને વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ આગામી પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળા દરમ્યાન રાખવાનું સંઘે ઠરાવ્યું છે. એ કરવામાં આવી રહી છે.
માટે દાતાઓને ઉદાર હાથે માતબર રકમ આપવાની અપીલ સંઘ તરફથી • શ્રી વલ્લભભાઈ દોશી પોતે આયુર્વેદના ડૉક્ટર છે. ૧૯૪૨ની ભારત કરવામાં આવે છે.
છોડો ચળવળમાં તેઓ એક યા બીજા સ્વરૂપે સામાજિક કે રાજકીય રીતે - ખૂબ જ સક્રિય રહ્યા હતા. તેમના પિતાશ્રી સ્કૂલના શિક્ષક હતા અને
સંઘનાં પ્રકાશનો શિસ્ત અને સંસ્કારથી તરબોળ હતા. તેમાં જરાયે બાંધછોડ કરવામાં સંઘ તરફથી નીચેનાં પુસ્તકો પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યાં છે : માનતા નહીં. આ બધા જ સંસ્કાર વારસાગત શ્રી વલ્લભભાઈમાં ઊતરી આવ્યા છે, જે તેમને પોતાની સામાજિક અને રાજકીય કારકિર્દીમાં કામ [(૧) પાસપોર્ટની પાંખે રમણલાલ ચી. શાહ ૧૫૦-૦૦ લાગ્યા છે. નાનપણથી કંઈક કરી છૂટવાની ભાવનાને લીધે તેઓ ) પાસપોર્ટની પાંખે રમણલાલ ચી. શાહ ૧૫૦-૦૦ પુરુષાર્થ કરી શક્યા. તેમણે પોતાના કાર્યકરો સાથે ગામડે ગામડે સેવા
-ઉત્તરાલેખન કરી છે. એમની નિ:સ્વાર્થ અને નિસ્પૃહી સેવાએ ચમત્કાર જેવા પ્રસંગો
[(૩) ગુર્જર ફાગુસાહિત્ય રમણલાલ ચી. શાહ ૧૦૦-૦૦ ઊભા કર્યા છે. પોતે ચુસ્ત મરજાદી વૈષ્ણવ હોવા છતાં પણ હરિજન કે
(૪) આપણા તીર્થંકરો તારાબહેન ૨. શાહ ૧૦૦-૦૦ નીચલા વર્ગના લોકો સાથે બેસવામાં અને કામ કરવામાં તેમણો જરા પણ સંકોચ અનુભવ્યો નથી.
(૫) ઝૂરતો ઉલ્લાસ શૈલ પાલનપુરી ૮૦-૦૦ મંડળે આદિવાસી અભણ પ્રજા માટે ગામડે ગામડે શ્રમશિબિરો
(શૈલેશ કોઠારી) યોજી છે. ભૂદાન, ગ્રામદલ દ્વારા લોકોમાં ચેતના અને જાગૃતિ જગાડવાના
(૬) જૈન ધર્મનાં સ્વાધ્યાય ડૉ. બિપિનચંદ્ર હી. ૧૦૦-૦૦ કાર્યક્રમો યોજાયા છે. મેઘરજ અને આજુબાજુના નાનાં નાનાં ગામડાઓમાં
-સુમન
કાપડિયાનો લેખ સંગ્રહ
કિંમત રૂા.
