________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૨ વર્ષના દુકાળ પછી સાધુસમુદાય છૂટો છવાયો થઈ ગયો. કંઠસ્થ સાહિત્ય આત્મા વિષે શું આનાથી સુંદર, સચોટ, વિશ્વસનીય, શ્રદ્ધેય વર્ણન વેરવિખેર થઈ ગયું. ત્રણ વાચના પછી પણ ક્યાંક એકવાક્યતા ન અન્યત્ર ક્યાંક ઉપલબ્ધ છે ખરું? જણાતાં કેટલાકે આગમોના પ્રામાણ્ય વિષે શંકા કરી. તેઓ તેની યથાર્થતા દિગમ્બરો એમ માને છે કે જેમ સ્ત્રી અમુક નરકથી આગળ જઈ ન સ્વીકારવા આનાકાની કરવા લાગ્યા. નવું સાહિત્ય સ્વમતાનુસાર રચ્યું. શકે તેમ ગુણસ્થાનકની સીડી અમુક પગથિયા સુધી જ જઈ શકે, બીજું તેઓ સ્ત્રી મોકો ન જઈ શકે તે દિગમ્બર સમ્પ્રદાય પ્રમાણો શરીર આગળ નહીં; તેથી સ્ત્રી મોક્ષાધિકારિણી નથી. દિગંબરના કથાગ્રંથોમાં પર વસ્ત્ર પણ ન હોવું જોઈએ. સ્ત્રી દિગંબર ન રહી શકે તેથી દીક્ષા પ્રિયંગુમંજરી, અનંગ સેના વેશ્યા, જ્યેષ્ઠા, દેવવતી વગેરેની દીક્ષા કહી ગ્રહણ ન કરી શકે. અને તેથી પ્રાપ્ત થનારું છછું ગુણસ્થાનક ન હોય. છે. વરાંગચરિત સર્ગ ૩૦-૩૧માં રાજકુમારી, મંત્રી, અમાત્ય, પુરોહિત વળી સ્ત્રીની બગલાદિમાં સૂક્ષ્મ જંતુ ઉત્પન્ન થાય તેથી તે માટે લાયક ન શ્રેષ્ઠિઓની પત્નીની દીક્ષા, આદિપુરાણમાં બ્રાહ્મી-સુંદરી-સુભદ્રા, ગણાય. પરંતુ સિદ્ધપ્રાભૃત શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે સૌથી થોડા સ્ત્રીતીર્થકર ઉત્તરપુરાણમાં પર્વ ૬૮-૭૧-૭૪-૭૬માં જિનદત્ત પત્ની, સીતા, પૃથ્વી સિદ્ધ હોય...સ્ત્રીતીર્થંકરના શાસનમાં નોતીર્થકર સિદ્ધ સુંદરી, ચંદનાર્યા, સુવ્રતામણિ, ગુણાવતી આર્યા, હરિવંશ પુરાણમાં સંખ્યાતગુણ...નપુસંકલિંગમાં સિદ્ધ તીર્થંકરો થતા નથી, જ્યારે પ્રત્યેક રાજીમતી, દ્રૌપદી, ધનશ્રી, મિત્રશ્રી, કુત્તિ, સુભદ્રા, સુલોચના વગેરે બુદ્ધ તો પુલ્લિંગ જ (સિદ્ધ) હોય સ્ત્રી-નપુંસક સિદ્ધ નહિ. (પરમતેજ સાધ્વીઓ થયેલી ગણાવી છે. ભાગ-૨, પૃ. ૩૪૮.)
ઉપર આપણે અનેક સિદ્ધોની વાત કરી જેમકે ભગવાને ત્રદૃષભદેવના પરંતુ નવમા ગુણસ્થાનક પછી લિંગનું મહત્ત્વ જ રહેતું નથી. તેની સમયમાં ૧૦૮ સિદ્ધ થયા. શાસ્ત્રમાં સિદ્ધોની સંખ્યાનો હિસાબ આપ્યો પેલી પાર આત્માના ગુણનો વિકાસ થઈ ગયો હોય છે. આત્મા નથી છે. જો સતત ૮ સમય સુધી સિદ્ધ થતા હોય તો દરેક સમયે ૩૨ સિદ્ધ સ્ત્રી કે પુરુષ, તે તો માત્ર શરીર રચના પર આધારિત છે.
થાય. જો ૭ સમય સુધી સિદ્ધ થતા હોય તો વધુમાં વધુ ૪૮, જો સતત | દિગમ્બર સંપ્રદાયમાં ૧૯મા તીર્થંકર સ્ત્રી હતા તે તેઓ માનતા ૬ સમય સુધી સિદ્ધ થતા હોય તો દરેક સમયે ૬૦ સિદ્ધ થાય..યાવતુ નથી. તેનો પુરુષ તરીકે સ્વીકારે છે. પરંતુ સૌ પ્રથમ સ્ત્રી તરીકે મોક્ષે ૧ સમયે સિદ્ધ થાય તો તે વધુમાં વધુ ૧૦૮ એનું કોષ્ટક અને ગાથા આ જનાર વ્યક્તિ તે આ અવસર્પિણના ભગવાન 28ષભદેવના માતુશ્રી પ્રમાણે છે. માતા મરુદેવી હતા જેમણે પુત્ર કરતાં પહેલા જઈ મોક્ષમહેલ ખુલ્લો સિદ્ધસતત સમયે ૧ ૨ ૩ ૪ ૫ ૬ ૭ ૮ સુધી થાય તો મૂક્યો હતો. આ ૨૪ તીર્થકરો પૈકી ૧૯મા તીર્થંકર મલ્લિનાથ સ્ત્રી જ દરેક સમયે હતા. શ્વેતામ્બર સંપ્રદાયમાં ચંદનબાળા, મૃગાવતીજી મોહો ગયાની માન્યતા વધુમાં વધુ ૧૦૮ ૧૦૨ ૯૬ ૮૪ ૭૨ ૬૦ ૪૮ ૩૨ સુધી સિદ્ધ થાય છે. વળી આગામી ઉત્સર્પિણીમાં સુલતા, રેવતી, નિર્મમ અને સમાધિ
બત્તીસં અડયાલા, સટ્ટી બાવત્તરી બોદ્ધ વા | નામના અનુક્રમે તીર્થંકરો થશે.
ચુલસીઈ છણવઈ દુરહિય અદ્રુત્તર સયં ચ || ચાલુ અવસર્પિણીમાં ૧૯મા તીર્થંકર શ્રી મલ્લિનાથ ભગવાન સ્ત્રી
પરમ તેજ ભા.ર.પૃ. ૩૪૯' તરીકે તે પદે બિરાજ્યા. પરંતુ તેની પહેલાંની ચોવીશીના તથા આગામી હવે આપણે તેમના કેટલાંક મંતવ્યો સામે યાપનીય મત તરફ વળીએ; ચોવીશીના બધાજ તીર્થકરો પુરુષો જ હતા. કલ્પસૂત્રમાં જણાવ્યું છે કે જે તેમને સુયોગ્ય પ્રત્યુત્તર આપે છે. તે પહેલાં એક નવો મુદ્દો જોઈએ. ૧૯મા તીર્થંકર શ્રી મલ્લિનાથ ભગવાન સ્ત્રી હતા; પરંતુ ત્યાં જણાવ્યું છે સ્ત્રી તરફ આવી દષ્ટિ થવાનું કારણ આવું હોઈ શકે? મલ્લિનાથ જે કે અનંતાનંત પુદગલપરાવર્તામાં આવી સ્ત્રી તરીકે હોવાની ઘટના જ્વલ્લે તેમના મતાનુસાર સ્ત્રી ન હતા, પરંતુ તેમના ગાધરો સર્વ પુરુષો છે. જ બને અને તેને ૧૦ આશ્ચર્યોમાંની એક આશ્ચર્યકારી ઘટના ગણવી બધાંજ તીર્થકરોના ગણધરો પુરુષો જ હોય છે. ૧૪ પૂર્વધારીઓ બધાં જોઈએ, કેમકે નવમા ગુણસ્થાનક પર જ વેદ મોહનીયકર્મની સંજ્ઞાઓ પરષો હોય છે. સ્ત્રીને ૧૪મું પૂર્વ કે જેમાં મંત્રાદિ ગુહ્ય વિષયો છે તેથી ચાલી જાય છે. આત્માને કોઈ શરીર, લિંગ, ઈન્દ્રિયો, કષાયાદિ નથી. તે ભણી ન શકે. શાસનમાં ચતુર્વિધ સંઘમાં અગ્રગણ્ય સ્થાન આચાર્યનું તેથી ભગવાન કે તીર્થંકર થવામાં સ્ત્રી હોય કે પુરુષ હોય એમાં કોઈ છે. નહીં કે સાધ્વીનું. વયસ્ક સાધ્વી પણ ઓછી દીક્ષાવાળા સાધુને શરીર બાધ્ય નથી. તે સમયનું શરીર તો કર્મ ઉદયજન્ય હોય છે. તેથી વંદનાદિ કરે, તે સાધ્વીને વંદનાદિ ન કરે. સમાજમાં, વ્યવહારમાં પણ. આત્મા લિંગાતીત છે.
સ્ત્રીને ઉપરનું સ્થાન અપાતું નથી. તેનું એક કારણ પુરુષ પ્રધાન ૧૪ પર્વધારીમાંના એકે કલ્પસૂત્રની રચના કરી છે. ત્યાં સ્પષ્ટ સમાજવ્યવસ્થાની અસર અહીં પણ થઈ હોય! અનંત કાળે થતાં એકમાત્ર જણાવ્યું છે કે ૧૯મા તીર્થંકર ભગવાન મલ્લિનાથ સ્ત્રી હતા તથા સ્ત્રી તીર્થંકરના અપવાદને બાદ રાખો તો તીર્થકરો પુરુષો જ છે. ગણધરો અનંતાનંત પદગલષરાવર્તમાં ૧0 આશ્ચર્યોમાંના એક આવી ઘટના બને ૨૪ તીર્થકરોના સકલ દ્વાદશાંગીના ધારક ૧૪ પૂર્વધરો હંમેશા પુરુષો જ તેમ નિર્દેશ છે. વળી આત્માને કોઈ લિંગ નથી, તે લિંગાતીત હોવાથી હોય છે. સર્વકાળે ગચ્છાધિપતિ તથા ચતુર્વિધ સંઘના નેતા પુરુષો જ નથી તે પુરષ, નથી સ્ત્રી કે નથી તે નપુંસક. તેથી જ ભક્તામર સ્મરણ હોય છે. પખંડના અધિપતિ ચક્રવર્તી પણ પુરુષ જે બને. ચિરકાળની જે નવ સ્મરણમાંનું ૭મું છે તેમાં આમ વર્ણન ઉપલબ્ધ થાય છે
દીક્ષિત સાધ્વી આજના દીક્ષિત સાધુને વંદના કરે. પુરુષ પ્રધાન ધર્મમાં ત્વમમામનત્તિ મુનયઃ પરમં પુમાંસમા
પણ પ્રથમ નર પદ મૂક્યું. નર-નારી કહેવાય, નારી-નરે નહીં ને? દિત્યવર્ણામમલ તમસઃ પરસ્તા,
છતાં પણ કલ્પસૂત્રમાં નોંધ્યું છે કે અનંતાનંત પુદ્ગલપરાવર્તકાળમાં –ામેવ સમ્યગુપલભ્ય જયન્તિ મૃત્યું,
સ્ત્રી તીર્થંકર થવાની ઘટના ૧૦ આશ્ચર્યોમાંની એક એવી ઘટના છે. - નાન્યઃ શિવઃ શિવપદસ્ય મુનીન્દ્ર પત્થાઃ || ૨૩ // સ્ત્રીને મોક્ષ નહીં, તે માટે તેને અધિકાર નથી તે મતનું ખંડન તથા. –ામવ્યય વિભુમચિજ્યમસંખ્યમાઘે બ્રહ્મામીશ્વરમનંતમનંગ કેતુમ્ તેને તે મળે તે માપનીય મત કેવી રીતે કહે છે તે તપાસીએ. સ્ત્રીને વસ્ત્ર યોગીશ્વર વિદિતયોગમનેકમેકં જ્ઞાનસ્વરૂપમમલે પ્રવદન્તિ સન્ત: ||૨૪Tી રાખવાં પડે તે પરિગ્રહથી ચારિત્ર જ નહીં તો મોક્ષની શી વાત? આ
