________________
મે, ૨૦૦૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
વસ્તુ નિજ પરિણતે સર્વ પરિણામકી;
જે આત્માર્થી સાધકને આત્મસ્વરૂપનું યથાતથ્ય ઓળખાણ થયું છે એટલે કોઈ પ્રભુતા ન પામે;
અથવા જેને સમ્યદર્શન થયું છે. તેને નિશ્ચય વર્તે છે કે પરમાત્મા કરે જાણે રમે અનુભવે તે પ્રભુ,
કોઈપણ અન્ય દ્રવ્યનો સંગ્રહ કરતા નથી તેમજ પરદ્રવ્યને પણ આપતા. તત્ત્વ સ્વામિત્વ સુચિ તત્ત્વ ધામે...અહો.૫ નથી. વળી તેઓ પરદ્રવ્ય પ્રાપ્ત કરવાનો કિંચિત માત્ર પણ પ્રયત્ન કરતા | નિયયદૃષ્ટિએ તો સર્વ સાંસારિક જીવો પોતપોતાના જીવત્વ સ્વભાવમાં નથી તેમજ પોતાની પાસે તે રાખતા નથી. આવી પરમાત્મદશા પામેલા • પરિણામ પામે છે. પરંતુ આટલા માત્રથી એમ ન કહી શકાય કે દરેક તો પોતાની અક્ષય અને શુદ્ધ ચાલ્વાદ સત્તાના જ ભોગી હોવાથી તેઓ
સાંસારિક જીવને પરમાત્મપણું કે પ્રભુતા વર્તે છે, કારણ કે કર્મના શા માટે પરભાવનો અનુભવ કરે ? પરાધીનપામાં પ્રભુતાનો અભાવ હોય છે. એટલે વ્યવહારદષ્ટિએ તો ટૂંકમાં શ્રી સુમતિનાથ પ્રભુ કોઈપણ અન્ય દ્રવ્યના પરિણામના કર્તાજે સાંસારિક જીવ રાગદ્વેષ અને અજ્ઞાનવશ હોય છે તેને તો કર્મબંધ હર્તા નથી, પરંતુ પોતાની સ્વગુણ સત્તાના ઉપયોગથી પરદ્રવ્યોના પણ અને કર્મફળની પરંપરા અનાદિકાળથી ચાલી આવતી હોય છે અથવા પરિણામો જ્ઞાતાદા ભાવથી જાણી શકે છે. તેને જન્મ-મરણ અને સુખ-દુ:ખની ઘટમાળ ચાલ્યા કરતી હોય છે. તાહરી શુદ્ધતા ભાસ આશ્ચર્યથી, ટૂંકમાં ચારગતિમાં પરિભ્રમણ કરતા આવા સાંસારિક જીવને પ્રભુતા
ઊપજે રુચિ તેણે તત્ત્વ ઇહે; સંભવી શકતી નથી.
તત્ત્વરંગી થયો દોષથી ઊભગ્યો, પરંતુ જે ભવ્ય જીવે યથાર્થ પુરુષાર્થ ધર્મનું આરાધન કરી ચાર ઘનઘાતિ | દોષ ત્યા ઢલે તત્ત્વ લીધે...અહો. ૮ કર્મોનો ક્ષય કર્યો છે તેમની કાયમી સ્થિરતા પોતાના સહજ સ્વાભાવિક સાધકને શ્રી સુમતિનાથ પ્રભુની અદ્ભુત અને આશ્ચર્યકારી શુદ્ધતાની જ્ઞાનદર્શનાદિ ગુણોમાં હોય છે. આવા પ્રભુતા પામેલ જ્ઞાની પુરુષને ઓળખાણ ગુરુગને થતાં, તેનો પુરુષાર્થ જાગૃત થાય છે અને પોતાનું પોતાની સત્તાગતે રહેલ આત્મિકગુણોનો અનુભવ અને સહજાનંદ વર્તે સત્તાગત પરમાત્મસ્વરૂપ પ્રગટ કરવાની રુચિ ઉત્પન્ન થાય છે. આવો છે અથવા તેઓ પોતાના સ્વાભાવિક ગુણોમાં રમમાણ કરે છે. આત્માર્થી પંચપરમેષ્ઠિ ભગવંતોનું ગુણકરણ અને ધ્યાન ધરી, વિષયજીવ નવિ પુગ્ગલી, નેવ પુગલ કદા,
કષાયાદિ દોષોના નિવારણમાં પ્રવૃત્ત થાય છે. સાધકના જ્ઞાનદર્શનાદિ પુષ્ણલાધાર નહિ તાસરંગી;
આત્મિકગુણો ઉપરનાં કર્મરૂપ આવરણો જેમ જેમ દૂર થતાં જાય છે, પરતણો ઇશ નહિ અપર એશ્વર્યતા,
તેમ તેમ તે ઉત્તરોત્તર શુદ્ધતા પામે છે અને મુક્તિમાર્ગની શ્રેણીનું આરોહણ વસ્તુધર્મ કદા ન પરસંગી..અહો. ૬
કરે છે. આત્મા અને પુદ્ગલ દ્રવ્યનો અનાદિકાળથી અન્યોન્ય સંબંધ હોવા શુદ્ધ માર્ગે સાધ્ય સાધન સંધ્યો, છતાંય, આ બન્ને દ્રવ્યો સ્વતંત્ર છે, તેઓ એકબીજારૂપ થતાં નથી તથા
- સ્વામી પ્રતિ છંદે સત્તા આરાધે; તેઓ પોતપોતાના સ્વભાવમાં પરિણમે છે, એવું જ્ઞાનીપુરુષોનું કથન છે.
આત્મ નિષ્પત્તિ તિહાં સાધના નવિ ટકે, જેનો ચૈતન્ય સ્વભાવ છે, એવું આત્મદ્રવ્ય કોઈ કાળે જડતા પામતું નથી
વસ્તુ ઉત્સર્ગ આતમ સમાધે...અહો.૯ અથવા પુદ્ગલ દ્રવ્ય જેનો જડત્વ સ્વભાવ છે તે ચેતનરૂપ થતું નથી. શ્રી સુમતિનાથ પ્રભુના શુદ્ધ અવલંબનથી તથા નામ-સ્થાપનાદિ નિક્ષેપથી સતુદ્રવ્ય પોતાનો સ્વજાતિ સ્વભાવ છોડી વિજાતીય થતું નથી. અપેક્ષાએ સાધક ઉત્સર્ગ માર્ગનું યથાર્થ આરાધન કરી પોતાનું લક્ષ સાધી શકે છે. પુદ્ગલ દ્રવ્ય જડ અને પૂરણ ગલન સ્વભાવવાળું હોવાથી અનિત્ય છે આવી સાધનામાં આત્માર્થીને નિશ્ચય વર્તે છે કે તે શ્રી સુમતિનાથ પ્રભુ જ્યારે જીવદ્રવ્ય જ્ઞાનાદિ ચેતનાગુણ સ્વરૂપે નિત્ય છે.
જેવાનું નિમિત્ત લઈ, વાસ્તવમાં તો પોતાના નિજસ્વરૂપનું ધ્યાન ધરે છે નિયદૃષ્ટિએ અને શુદ્ધ સ્વરૂપે કોઈપણ આત્મદ્રવ્ય અન્ય દ્રવ્ય ઉપર અથવા તેનો સઘળો પુરુષાર્થ સાધ્યને અનુલક્ષીને થતો હોય છે. આવી * આધાર રાખતું નથી અને એ અપેક્ષાએ તે પસંગી નથી. પરંતુ વ્યવહારષ્ટિએ સાધનામાં જેમ શુદ્ધતા આવે છે તેમ સાધકને પોતાના સત્તાગત અનંત
સાંસારિક જીવને પદ્ગલિક કર્મરૂપ આવરણો હોવાથી તેને અશુદ્ધ સ્વરૂપ અક્ષય આત્મિકગુણો પ્રગટ થાય છે. આવો સાધક છેવટે પરમાત્મપદ વર્તે છે અથવા તે પરવશ છે એવું અપેક્ષાએ કહી શકાય.
પામવાનો અધિકારી થાય છે. શુદ્ધ સ્વરૂપી આત્મદ્રવ્ય અનંતા ત્રિકાળી જ્ઞાનદર્શનાદિ ગુણો સહિત માહરી શુદ્ધ સત્તા તણી પૂર્ણતા, નિત્ય છે અને એ અપેક્ષાએ તે પાર વગરની ઐશ્વર્ય કે પ્રભુતા ધરાવે છે.
તેહનો હેતુ પ્રભુ તુંહી સાચો; આવું આત્મદ્રવ્ય સ્વતંત્ર હોવાથી તેને અન્ય દ્રવ્યો ઉપર પ્રભુત્વ હોતું નથી
દેવચંદ્ર સ્તવ્યો મુનિગણે અનુભવ્યો, કે તે પરસંગી નથી, પરંતુ તે પોતાના સત્તાગત સ્વાભાવિક ધર્મમાં
તત્ત્વ ભક્ત ભવિક સકળ રાચો...અહો. ૧૦ પરિણમે છે.
સ્તવન રચયિતા શ્રી દેવચંદ્રજી જણાવે છે કે તેઓએ પોતાની સત્તાગત જે ભવ્યજીવન દર્શન મોહનીય કર્મના ક્ષયોપશમથી સમ્યકદર્શન વર્તે શુદ્ધતા પ્રગટ કરવા શ્રી સુમતિનાથ પ્રભુ જેવાનું ઉત્તમ નિમિત્તનો આધાર છે તેઓને પોતાની સત્તામાં રહેલ શુદ્ધ સ્વરૂપનું શ્રદ્ધાનું વર્તે છે, તેમ જ લઈ, પૂર્ણ શુદ્ધતાના માર્ગે આરોહણ કરેલું છે. હે સુમતિનાથ પ્રભુ ! તે કર્મજન્ય ઔદયિક પરિણામને કે અશુદ્ધ સ્વરૂપને પણ જાણે છે. આપના અદ્ભુત અને આશ્ચર્યકારી શુદ્ધ સ્વરૂપના અવલંબનથી મારાં આવી ભવ્યતા પામેલ સમ્યક્દષ્ટિ જીવને પોતાનું શુદ્ધ સ્વરૂપે પ્રગટ થાય આત્મિકગુણો પ્રગટ થવા માંડ્યા છે, જેથી આપની ઉપકારકતા અજોડ તેનો પુરુષાર્થ વર્તે છે.
છે. જે સાધકને સંસાર બંધનરૂપ લાગ્યો છે અને તેમાંથી છૂટવાની તીવ્ર સંગ્રહે નહિ આપે નહિ પર ભણી,
રુચિ ઉત્પન્ન થઈ છે તેઓ શ્રી સુમતિનાથ પ્રભુ જેવા નિમિત્તનું અવલંબન નવિ કરે આદરે ન પર રાખે;
લઈ પોતાનું આત્મકલ્યાણ સાધી શકે છે એવું શ્રી દેવચંદ્રજી મહારાજનું શુદ્ધ સ્યાદ્વાદ નિજભાવ ભોગી જીકે,
ભક્તજનોને આવાહન છે. તેહ પર ભાવને કેમ ચાખે?...અહો.૭
