Book Title: Jambudwip Pragnaptisutram Part 03
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः रु. ५ मुहूर्तगतिनिरूपणम् इति योजनराशिं षष्ठिसंख्यया गुणयित्वा जातं ३१५१०७ । अयमेव राशिः करणविभावनायां परिधिराशिरिति कृत्वा दर्शितः लाघवात् भाज्यराशिलब्धस्य भाजक राशिना गुणने कृते मूलराशेरेव लाभादिति अयमेव राशिः पंचभिः शतैरष्टचत्वारिंशदधियंदा गुण्यते तदा जाताः सप्तदशकोटयः षड्विंशतिलक्षा अष्टसप्ततिः सहस्राणि पत्रिंशदधिकानि षट्शतानि १७२६७८६३६ । अयं च राशि र्भागभागात्मकतया न योजनानि प्रयच्छति इत्येकषष्ठे: षष्ठया गुणिताया यावान् राशि भवति तेन भागो ह्रियते इयंचे गणितप्रक्रिया लाघवार्थिकाः अन्यथा अस्य राशेरेकषष्ठया भागे हृते षष्ठिभागा लभ्यन्ते तेषां च पष्ठिसंख्यया भागे, हते योजनानि भवंतीति गौरवं स्यात् एक षष्ठयां च षष्ठिसंख्यया गुणितायां पत्रिंशत् शतानि षष्ठयधिकानि ३६६०, ते भांगे हृते आगतं सप्तचत्वारिंशत् सहस्राणि शतमेक मेकोना शीत्यधिक योजनानाम् ४७१६९ । शेष ३४९६ छेदराशेः पठ्याऽपवर्तना क्रियते जाता एकषष्ठिः ६१ तया शेषराशे भीगो हियते लब्धा सप्तपंचाशत् पष्ठिभागाः एकोनविंशतिथैकस्य षष्ठिभागस्य सत्का एक पष्ठिभागा"। जो लब्ध है भाजकराशि का गुणा करने पर मूलराशि ही लभ्य होती है । इस राशि को एकसे अडतालीस की संख्यासे जब गुणित की जाती है, तब सत्रह' कोटि छवीस लाख इठ्योत्तर हजार छसो छत्तीस १७२६७८ ६३६। यह राशि भाग भागात्मक होनेसे योजन नहीं कहते हैं। इसप्रकार इकसठसो साठसे गुणा करने पर जितनी राशी होती है, उससे भाग किया जाता है, यह गणित प्रक्रिया संक्षेपार्थि का है, अन्यथा इस राशि को इकसठसे भाग करने पर साठ' लभ्य होता है, उसका साठकी सख्यासे भाग करने पर योजन की संख्या आती है यह गौरव जैसा होता है इकसठ को साठ की संख्यासे गुणाकरने पर छत्रीससो साठ ३६६० से भागदेने पर सेंतालीस हजार एकसो उन्नासी ४७१७९ आता है। शेष ३४९६ की छेदराशि को साठसे अपवर्तना करने पर ६१ ગુણવાથી ૩૧૫૧૦૭ થાય છે. આજ રાશી કરણવિભાવનામાં પરિધિ રાશી કહીને બતાવેલ છે. સક્ષેપ કરવા માટે ભાજ્યરાશિનું જે લબ્ધ છે તેને ભાજક રાશી સાથે ગુણાકાર કરવાથી મૂળ રાશી જ લબ્ધ થઈ જાય છે. આ રાશિને એકસે અડતાલીસની સંખ્યાથી જ્યારે ગુણવામાં આવે છે ત્યારે સત્તરસ્કરોડ છત્રીસ લાખ અઠોતેર હજાર છસે છત્રીસ ૧૭ર૬૭૮૬૩૬ આ સંખ્યાભાગ ભાગાત્મક હોવાથી જન કહેલ નથી. આ રીતે એકસઠને સાથી ગુણવાથી જેટલી રાશિ થાય તેનાથી ભાગ કરવામાં આવે છે. આ ગણિત પ્રક્રિયા સલેપાર્થ બતાવેલ છે. નહિંતર આ રાશિને એકસઠથી ભાગવાથી સાઠ ભાગ લબ્ધ થાય છે, તેને સાઈઠની સંખ્યાથી ભાગ કરવાથી એજનની સંખ્યા આવે છે, તે ગૌરવ જેવું થઈ જાય છે. એકસઠને સાઠની સંખ્યાથી ગુણવાથી છત્રીસસેસાઈઠ ૩૬૬૦ થાય છે તેનાર્થી ભાગવાથી સુડતાલીસહજાર એકસે ઓગણ્યાસી ૪૭૧૭૯ આવે છે. શેષ ૩૪૬થી છે
ज०७
