Book Title: Jambudwip Pragnaptisutram Part 03
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
महापालिका चतुष्पश्चाशन्मुहर्तसहस्राणि नवशतानि प्रज्ञतानि । ॥ सू० २० ॥
टीका--'माइया णं भंते ! संबच्छरा क्रिमादिकाः खलु भदन्त ! संवत्सरा प्रमा, तत्र कः चन्द्रादि पञ्चकान्तर्वी आदिः प्रथमो येपांने क्रिमादिकाः संवत्रागः, पतन प्रश्नसूत्र चन्द्रादि संवत्सरापेक्षया ज्ञात्यम्, अन्यथा-परिपूर्ण सूर्य वर्ष पञ्चकात्मकस्य युगस्य क आदिः कश्वरम इति प्रश्नावकाशस्य संभवादिति । 'किमाइया अयणा' किमादिकानि अयनानि, कि दक्षिणोत्तरायणयो रन्यतर आदिर्ययो रयनयोस्ने किमादिक अयने प्रज्ञप्ते-कथिते ? अत्र ___ यद्यपि यहां पर ऐसी आशंका हो सकती है कि आगे जिस सूत्रका प्रारम्भ होने जा रहा है वह निष्प्रयोजन-प्रयोजन से विहीन है-क्योंकि जितने भी पदार्थ हैं वे सब सर्वदा परिवर्तनशील है-इसलिये आदि और अन्तका अभाव आता है परन्तु फिर भी जो यहां पर उन में आदि अन्तका विचार किया जाने वाला है वह सर्वानुभवसिद्ध होने से निष्प्रयोजन नहीं है-ऐसा अनुभव हर एक प्राणीको होता है कि अमुक संवत्सर अतीत हो गया, अमुक संवत्सर वर्तमान में चल रहा है, अमुक संवत्सर अब आगामी काल मे होगा इसीलिये काल विशेषों उनकी आदि अवस्था को जानने के लिये यह उन्नीसवां सूत्र के याद २० वा सूत्र प्रारभ किया जा रहा है
'किमाइया णं भंते ! संवच्छरा किमाइया अयणा किमाझ्या मासा' इत्यादि
टीकार्थ-गौतमस्वामीने प्रभु से ऐसा ही प्रश्न किया है-'किमाइया णं भंते संवच्छरा, किमाइया अयणा किमाइया मासा' हे भदन्त! संवत्सर क्या आदि बाले हैं ? अयन क्या आदि वाले हैं ? मास क्या आदि वाले हैं ? इस प्रश्न का तात्पर्य ऐसा है कि युग संवत्तर के चन्द्रादि पंचक के भेद से
જો કે અત્રે સહેજે શંકા ઉપસ્થિત થઈ શકે કે આગળ જે સૂવને પ્રારંભ થવાને છે તે નિષ્ણજન-પ્રજનથી વિહીન છે-કારણ કે જેટલાં પણ પદાર્થ છે તે બધાં સર્વદા પરિવર્તનશીલ છે–આથી તેમનામાં આદિ અને અન્તર અભાવ આવે છે પરંતુ તેમ છતાં પણ છે અને તેમનામાં આદિ અન્તને વિચાર કરવામાં આવનાર છે તે સર્વાનુભવસિદ્ધ હોવાને કારણે નિપ્રજન નથી—એ જાતને અનુભવ દરેક પ્રાણને થાય છે અમુક સંવત્સર અતીત થઈ ગયું અમુક સંવત્સર વર્તમાનમાં ચાલી રહેલ છે, અમુક સંવત્સર હવે ભવિષ્યતકાળમાં આવશે, આથી કાલવિશેમાં તેમની આદિ અવસ્થાને જાણવાને માટે ઓગણીસમાં સૂત્ર પછી આ ૨૦ મું સૂત્ર પ્રારંભ કરવામાં આવી રહ્યું છે'किमाइयाणं भंते ! संवच्छरा किमाइया अयणा किमाइया मासा' इत्यादि
-गौतभस्वामी प्रभु से प्रश ३४यो छे-'किमाइयाणं भंते ! संवच्छरा किमाइया अयणा किमाइया मासा' मत! सवत्स२ शु मावि छ ? अयन Y આદિવાળા છે? માસ શું આદિવાળા છે? આ પશ્નનું તાત્પર્ય એવું છે કે યુગસંવત્સરના
