Book Title: Jambudwip Pragnaptisutram Part 03
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू. २५ नक्षत्राणां कुलादिद्वारनिरूपणम् ३८१
असमर्थ:-षट्पष्टिगुहूर्ता एकस्य च मुहूर्नत्य पञ्चपरिपूर्णाः द्वापष्टिमागाः, एकस्य च द्वापष्टिभागस्य एक सप्तपष्टिवमो भाग इत्येतावम् प्रमाणोऽवधार्यराशिः । कथमेतात्प्रमाणस्योत्पत्ति भरतीति चेदत्रोच्यते अन खलु चतुर्विंशत्यधिकेन पर्वशतेन १२४ पञ्चसूर्यनक्षत्रपर्याया लभ्यन्ते तयो द्वाभ्यां पर्वभ्यां किं लभ्यते, तत्र राशित्रयस्थापना १२४१५:२। अत्र चरमेण द्विकलक्षणेन राशिना पञ्चकलक्षणो मध्यो राशिण्यते ततो भाति दश, तेषां च चतुर्विशत्यधिकेन शतेन भामहरणम् तत्र छेद्यछेदकराश्यो केिनापवर्तना, जात उपरितनश्छेद्योराशिः पञ्चकरूपोऽवस्तनो द्वापष्टिरूपः, लब्धाः पञ्चद्वापष्टिभागाः, एतेन नक्षत्राणि कर्तव्यानि इति नक्षत्ररणार्थमष्टादशभि स्त्रिंशदधिक शतैः सप्तपष्टि भागरूपै गुण्यन्ते जातानि एकनवतिः शतानि पञ्चाशदधिकानि ९१५०, छेदराशिरपि द्वापष्टिप्रमाणः सप्तपष्टया गुण्यते ___ यह गाथा सूत्रकार ने कही है-इसका अर्थ ऐसा है-६६मुहूर्तरूप, एक मुहूर्तः के ५ परिपूर्ण दापण्ठि (६२) भागरूप, एक द्वाषष्ठिभाग का एक ६७ वें भागरूप अवधार्यराशि होती है इतने प्रमाणरूप अवधार्थराशि की उत्पत्ति कैसे होती है ? तो इसके लिये ऐसा जानना चाहिये-यहां १२४ पर्व से पांच सूर्य नक्षत्र पर्याय प्राप्त होते हैं तो दो पर्व से वे किलने प्राप्त होंगे? इस बात को जानने के लिये यहां राशित्रय की स्थापना १२४-५-२ इस प्रकार से करनी चाहिये फिर अन्तिम राशिरूप २ से मध्य की राशि ५ को गुणित करना चाहिये तब १० होते हैं इनमें १२४ का भाग करना चाहिये यहां छेद्य छेदक राशि वग की दो से अपवर्तना करने पर उपरितन छेद्य राशि ५ और अधस्तन छापष्टि रूप होती है तघ ५ द्वाषष्टि भाग लब्ध होते हैं इनसे नक्षत्र बनाना चाहिये-नक्षत्र करने के लिये ३१८ जो कि ६७ के भागरूा है उन के द्वारा गुणा करना वाहिये तब ९१५० आते हैं छेघराशि जो कि दापष्टि संख्या रूप है ६७ से गुणित होने पर
આ ગાથા સૂત્રકારે કહેલ છે–આને અર્થ આ પ્રમાણે છે-૬૬ મુહૂર્તરૂપ એક મુહૂર્તના ૫ પરિપૂર્ણ બાસઠ (૬૨) ભાગરૂપ, બામઠ ભાગના એક ૬૭ ભાગરૂપ અવધાર્યરાશિ થાય છે. આટલા પ્રમાણુરૂપ અવધાર્યરાશિની ઉત્પત્તિ કેવી રીતે થાય છે આ માટે આ પ્રમાણે જાણવું જોઈએ-બ ૧૨૪ પર્વથી પાંચ સૂર્યનક્ષત્ર પર્યાય પ્રાપ્ત થાય છે તે બે પર્વથી તે કેટલાં પ્રાપ્ત થશે ? આ હકીકતને જાણવા માટે અહીં રાશિત્રયની સ્થાપના ૧૨૪-૫-૨ આ પ્રકારથી કરવી જોઈએ. પછી અતિમ રાશિરૂ૫ ૨ થી મધ્યની રાશિ ૫ ને ગુણવી જોઈએ ત્યારે ૧૦ થાય છે. અને ૧૨૪ વડે ભાગવા જોઈએ. અહી છેદ્ય છેદક રાશિ વયની ૨ વડે અપવર્તન કરવાથી પરિતન છે રાશિ ૫ અને અધરતન દ્વાદિષ્ટ રૂપ થાય છે અને ત્યારે ૫ બાસઠ ભાગ લબ્ધ થાય છે. આનાથી નક્ષત્ર બનાવવા જોઈએ-નક્ષત્ર કરવા માટે ૩૧૮ કે જે ૨૭ ના ભાગરૂપ છે તે વડે ગુણવા જોઈએ ત્યારે ૯૧૫૦ આવે છે. છેદરાશિ જે કે બાસઠ સંખ્યા રૂપ છે તે ૬૭ થી ગુણ
