Book Title: Jambudwip Pragnaptisutram Part 03
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रकाशिका टीका - सप्तमवक्षस्कारः सू. ३२ चन्द्रसूर्यादीनामल्पबहुत्वनिरूपणम्
६५५
मर्थः यदा च उत्कृष्टपदे चक्रवर्तिन त्रिशत् तदाऽवश्यं बलदेववासुदेवा जघन्यपदे चत्वारः तेषां चतुर्णामवश्यंभावात् यदा च बलदेवा उत्कृष्टपदे त्रिंशत् तदा चक्रिणां जघन्यपदे चत्वार स्तेषामपि चतुर्णामवश्यंभावात् एतेषां परस्परं सहानवस्थानलक्षणविरोधसद्भावेनान्य तराश्रितक्षेत्रे तदन्यतरस्य अभाव एवेति । एते चक्रिप्रभृतयो निधिपतयो भवन्ति इति जम्बूद्वीपे निधिसंख्यां दर्शयितुं प्रश्नयन्नाह - 'जंबुद्दीवेणं' इत्यादि, 'जंबुद्दीर्ण मंते ! दीवे' जम्बूद्वीपे खलु भदन्त । द्वीपे सर्वद्वीपमध्य जम्बूद्वीपे इत्यर्थ: 'केवइया णिहिरयणा सव्वग्गेणं पद्मत्ता' कियन्ति - कियत्संख्यकानि निधिरत्नानि - उत्कृष्ट निधानानि यानि गङ्गादिनदीमुखे विद्यमानानि चक्रवर्त्ति हस्तगतपरिपूर्णषट्खण्डदि विजयात्समागतोऽष्टमतपः करणादनन्तरं स्वाधीनं करोति तानि निधानानि सर्वाग्रेण - सर्वसंख्यया कियन्ति प्रज्ञप्तानि - कथिसहचारी होते हैं, हैं इस कथन का तात्पर्य ऐसा है-जब उत्कृष्टपद में ३० चक्रवर्ती रहते हैं तब नियम से जघन्य पद में बलदेव और वासुदेव चार रहते हैं और जब उत्कृष्ट पद में बलदेव और वासुदेव ३० रहते हैं तब जघन्य पद में नियम से ४ चक्रवर्ती रहते हैं, ये दोनों आपस में मिलकर एक जगह नहीं रहते हैं क्यों कि इनका सहानवस्थान का विरोध है इसलिये एक के आश्रित हुए क्षेत्र में एक दूसरा रहता नहीं है । इसलिये वहां एक दूसरे का अभाव रहता है। ये raft आदि निधिपति होते हैं अतः निधिसंख्या प्रकट करने लिये सूत्रकार कहते हैं- इस पर गौतमस्वामीने प्रभु से ऐसा ही पूछा है- 'जंबूद्दीवे णं भंते ! दीवे hapur णिहि रयणा सम्वग्गेणं पण्णत्ता' हे भदन्त ! जम्बूद्वीप नामके द्वीप में निधान कितने कहे गये हैं ? ये नव निधान गंगा आदि नदियों के मुख में विद्य मान रहते हैं, जब चक्रवर्ती षट्खण्डों को विजय करके लौटता है तब वह अष्टमकी तपस्या करता है उसके बाद वह उन्हें अपने आधीन करता है ये नवनिधान
આ કથનનું તાપ` આ પ્રમાણે જ્યારે ઉત્કૃષ્ટ પ૪માં ૩૦ ચકતી રહે છે ત્યારે નિયમથી જઘન્ય પદ્યમાં ખળદેવ અને વાસુદેવ ચાર રહે છે. અને જ્યારે ઉત્કૃષ્ટ પદ્યમાં ખેલદેવ અને વસુદેવ ૩૦ રહે છે ત્યારે જઘન્ય પદ્ઘમાં નિયમથી ચાર ચક્રત્રી રહે છે આ બંને આપસમાં મળીને એક સ્થળે રહેતાં નથી કારણ કે એમનુ’સહાનવસ્થાન વિધી છે એથી એકના આશ્રિત થયેલા ક્ષેત્રમાં એક ખીજા રહેતાં નથી આર્થી ત્યાં એક્બીજાના અભાવ રહે છે આ ચક્રવતી આદિ નિધિપતિ હાય છે આથી નિધિસંખ્યા પ્રકટ કરવા માટે સૂત્રકાર કહે છે-આના સંદર્ભ માં ગૌતમસ્વામીએ પ્રભુને આવુ જ પૂછ્યું छे- 'जंबूद्दीवे णं भंते ! केवइया णिहि रयणा सन्त्रोणं पण्णत्ता' हे अहन्त ! ४भ्यूद्रीय नाभना દ્વીપમાં નિધાન કેટલાં કહેવામાં આવ્યા છે? આ નવ નિધાન ગગા આદિ નદિઓના સુખમાં વિદ્યમાન રહે છે, જ્યારે ચક્રવર્તી છ ખંડના વિજય પ્રાપ્ત કરીને પાછા ફરે છે ત્યારે તે અષ્ટમની તપસ્યા કરે છે ત્યારબાદ તે તેમને પેાતાને આધીન કરે છે. આ
?
